ਕੀ ਤੁਸੀਂ ਕਦੇ ਦੇਖਿਆ ਹੈ ਕਿ ਸੂਰਜ ਸਵੇਰੇ ਅਤੇ ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਵੱਡਾ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਦਿਨ ਵੇਲੇ ਇਹ ਛੋਟਾ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ? ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਹਰ ਵਿਅਕਤੀ ਨੇ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਸਮੇਂ ਇਹ ਨਜ਼ਾਰਾ ਜ਼ਰੂਰ ਦੇਖਿਆ ਹੋਵੇਗਾ ਪਰ ਸਵਾਲ ਇਹ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਸਮੇਂ ਸੂਰਜ ਸੱਚਮੁੱਚ ਵੱਡਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਇਹ ਸਿਰਫ਼ ਸਾਡੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਦਾ ਭੁਲੇਖਾ ਹੈ ?
ਸੂਰਜ ਦਾ ਆਕਾਰ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਬਦਲਦਾ, ਪਰ ਇਹ ਇੱਕ ਕਮੀ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਅਸੀਂ ਸਨਸੈਟ ਇਲਿਊਜ਼ਨ ਜਾਂ ਆਪਟੀਕਲ ਇਲਿਊਜ਼ਨ ਕਹਿੰਦੇ ਹਾਂ, ਸਾਡੇ ਦਿਮਾਗ ਤੇ ਵਾਤਾਵਰਨ ਕਾਰਨ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਆਓ ਅੱਜ ਸਮਝੀਏ ਕਿ ਸੂਰਜ ਸਵੇਰੇ ਅਤੇ ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਵੱਡਾ ਕਿਉਂ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਕੀ ਹੈ ਵਿਗਿਆਨਕ ਕਾਰਨ।
ਸੂਰਜ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਕਿੰਨਾ ਵੱਡਾ ?
ਸਾਡੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਸੂਰਜ ਦਾ ਆਕਾਰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਇੱਕੋ ਜਿਹਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਦੱਸ ਦੇਈਏ ਕਿ ਸੂਰਜ ਦਾ ਵਿਆਸ ਲਗਭਗ 1,391,000 ਕਿਲੋਮੀਟਰ (1.39 ਮਿਲੀਅਨ ਕਿਲੋਮੀਟਰ) ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਧਰਤੀ ਤੋਂ ਲਗਭਗ 109 ਗੁਣਾ ਵੱਡਾ ਹੈ। ਸੂਰਜ ਦਾ ਆਕਾਰ ਸਥਿਰ ਹੈ ਤੇ ਇਸ ਦਾ ਵਿਆਸ ਨਹੀਂ ਬਦਲਦਾ ਫਿਰ ਵੀ ਅਸੀਂ ਅਕਸਰ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਸਵੇਰ ਅਤੇ ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਸੂਰਜ ਬਹੁਤ ਵੱਡਾ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਕੀ ਇਹ ਸੱਚ ਹੈ ਕਿ ਸੂਰਜ ਦੀ ਸ਼ਕਲ ਬਦਲ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ? ਇਸ ਲਈ ਅਸੀਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਦੱਸ ਦੇਈਏ ਕਿ ਅਜਿਹਾ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਇਹ ਸਿਰਫ ਇੱਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਭਰਮ ਹੈ, ਜੋ ਸਾਡੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਅਤ ਦਿਮਾਗ ਦੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਵਿੱਚ ਵਾਪਰ ਰਹੀਆਂ ਕੁਝ ਮਾਨਸਿਕ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆਵਾਂ ਦੇ ਕਾਰਨ ਵਾਪਰਦਾ ਹੈ।
ਸੂਰਜ ਸਵੇਰੇ ਅਤੇ ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਵੱਡਾ ਕਿਉਂ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹੈ?
ਜਦੋਂ ਸੂਰਜ ਸਵੇਰੇ ਤੇ ਸ਼ਾਮ ਦੇ ਅਸਮਾਨ ਵਿੱਚ ਹੋਰੀਜਨ ਦੇ ਨੇੜੇ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਹ ਬਹੁਤ ਵੱਡਾ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਇਸਨੂੰ ਹੋਰਾਈਜ਼ਨ ਇਲਿਊਜ਼ਨ (ਸਕਾਈਲਾਈਨ ਧੋਖਾ) ਜਾਂ ਸਨਸੈੱਟ ਇਲਿਊਜ਼ਨ (ਨਾਈਟਫਾਲ ਡਿਸੈਪਸ਼ਨ) ਵਜੋਂ ਵੀ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ। ਇਹ ਇੱਕ ਵਿਜ਼ੂਅਲ ਭਰਮ ਹੈ, ਜੋ ਦਿਮਾਗ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆਵਾਂ ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਦੀਆਂ ਸਥਿਤੀਆਂ ਕਾਰਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਅਸਲ ਵਿੱਚ, ਜਦੋਂ ਸੂਰਜ ਅਸਮਾਨ ਵਿੱਚ ਉੱਚਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਸਾਡਾ ਦਿਮਾਗ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸੂਰਜ ਬਹੁਤ ਦੂਰ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਜਦੋਂ ਸੂਰਜ ਹੋਰੀਜਨ ਦੇ ਨੇੜੇ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਸਾਨੂੰ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਬਹੁਤ ਨੇੜੇ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਜਦੋਂ ਹੋਰਜੀਨ ਦੇ ਨੇੜੇ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਦਿਮਾਗ ਇਸਨੂੰ ਵੱਡਾ ਅਤੇ ਨੇੜੇ ਸਮਝਦਾ ਹੈ. ਹਾਲਾਂਕਿ ਸੂਰਜ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਅਤੇ ਦੂਰੀ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਵਾਸਤਵਿਕ ਤਬਦੀਲੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਸਾਡਾ ਦਿਮਾਗ ਇਸਨੂੰ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਮਝਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸੂਰਜ ਵੱਡਾ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।
ਸੂਰਜ ਦੇ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਦਾ ਵਾਯੂਮੰਡਲ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਵਾਯੂਮੰਡਲ ਦੀਆਂ ਗੈਸਾਂ, ਧੂੜ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਵਾਸ਼ਪ, ਸੂਰਜ ਦੀਆਂ ਕਿਰਨਾਂ ਨੂੰ ਖਿੰਡਾਉਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਸੂਰਜ ਦੂਰੀ ਦੇ ਨੇੜੇ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਸ ਦੀਆਂ ਕਿਰਨਾਂ ਧਰਤੀ ਦੀ ਵਾਯੂਮੰਡਲ ਪਰਤ ਰਾਹੀਂ ਲੰਬੀ ਦੂਰੀ ਤੱਕ ਸਫ਼ਰ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ, ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਸੂਰਜ ਦੀ ਰੌਸ਼ਨੀ ਦਾ ਜ਼ਿਆਦਾ ਫੈਲਾਅ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸੂਰਜ ਦੇ ਰੰਗ ਨੂੰ ਵੀ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਇਹ ਵਧੇਰੇ ਲਾਲ, ਸੰਤਰੀ ਜਾਂ ਗੁਲਾਬੀ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਸੂਰਜ ਅਸਮਾਨ ਵਿੱਚ ਉੱਚਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਵਾਯੂਮੰਡਲ ਦੀ ਪਰਤ ਛੋਟੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸੂਰਜ ਦੀ ਰੌਸ਼ਨੀ ਘੱਟ ਫੈਲਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਸੂਰਜ ਛੋਟਾ ਅਤੇ ਚਿੱਟਾ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।
ਸੂਰਜ ਛੋਟਾ ਕਿਉਂ ਲੱਗਦਾ ਹੈ?
ਜਦੋਂ ਸੂਰਜ ਹੋਰੀਜਨ ਦੇ ਨੇੜੇ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਸਦਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਧਰਤੀ ਦੇ ਵਾਯੂਮੰਡਲ ਦੇ ਸੰਘਣੇ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਲੰਘਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਅਪਵਰਤਨ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਅਪਵਰਤਨ ਕਾਰਨ ਸੂਰਜ ਦੀਆਂ ਕਿਰਨਾਂ ਝੁਕ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਸੂਰਜ ਦਾ ਆਕਾਰ ਥੋੜ੍ਹਾ ਵਧਿਆ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।