Herbal Farming: ਦੇਸ਼ 'ਚ ਕੁਦਰਤੀ ਖੇਤੀ ਦਾ ਰੁਝਾਨ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਵੱਧ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਅੱਜ-ਕੱਲ੍ਹ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਕਿਸਾਨ ਖੇਤੀ ਦੀ ਲਾਗਤ ਘਟਾਉਣ ਅਤੇ ਚੰਗੀ ਉਤਪਾਦਕਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਇਸ ਨੁਸਖੇ ਨੂੰ ਅਜ਼ਮਾ ਰਹੇ ਹਨ, ਪਰ ਛੱਤੀਸਗੜ੍ਹ ਦੇ ਇੱਕ ਨੌਜਵਾਨ ਕਿਸਾਨ ਨੇ ਕਈ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਕੁਦਰਤੀ ਖੇਤੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਇੰਨਾ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਉਹ ਗਊ-ਅਧਾਰਤ ਖੇਤੀ ਕਰਕੇ ਜੜੀ-ਬੂਟੀਆਂ ਅਤੇ ਔਸ਼ਧੀ ਫਸਲਾਂ ਦੀ ਖੇਤੀ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਕਿਸ਼ੋਰ ਰਾਜਪੂਤ ਨਾਮ ਦੇ ਇਸ ਨੌਜਵਾਨ ਕਿਸਾਨ ਦੀ ਦੇਸ਼ ਭਰ 'ਚ ਸ਼ਲਾਘਾ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ। ਜ਼ੀਰੋ ਬਜਟ ਵਾਲੀ ਖੇਤੀ ਦਾ ਇਹ ਨੁਸਖਾ ਇੰਨਾ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਹੁਣ ਦੂਰ-ਦੂਰ ਤੋਂ ਕਿਸਾਨ ਇਸ ਨੁਸਖੇ ਨੂੰ ਸਿੱਖਣ ਲਈ ਛੱਤੀਸਗੜ੍ਹ ਦੇ ਬੇਮੇਤਰਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੀ ਨਗਰ ਪੰਚਾਇਤ ਨਵਾਂਗੜ੍ਹ ਪਹੁੰਚ ਰਹੇ ਹਨ। ਆਓ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਨੌਜਵਾਨ ਕਿਸਾਨ ਕਿਸ਼ੋਰ ਰਾਜਪੂਤ ਦੀ ਸਫ਼ਲਤਾ ਦੀ ਕਹਾਣੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਖੇਤੀ ਦੀ ਲਾਗਤ ਘਟਾ ਕੇ ਔਸ਼ਧੀ ਖੇਤੀ ਦੀ ਅਨੋਖੀ ਪਹਿਲ ਕੀਤੀ।
ਪਿਤਾ ਤੋਂ ਸਿੱਖੀ ਖੇਤੀ-ਕਿਸਾਨੀ
ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਕਿਸਾਨ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਤੋਂ ਖੇਤੀ ਸਿੱਖ ਕੇ ਵੱਡੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਕਿਸ਼ੋਰ ਰਾਜਪੂਤ ਨਾਲ ਵੀ ਅਜਿਹਾ ਹੀ ਹੋਇਆ। ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਨੂੰ ਖੇਤਾਂ 'ਚ ਮਿਹਨਤ ਕਰਦੇ ਦੇਖ ਕੇ ਇਸ ਨੌਜਵਾਨ ਕਿਸਾਨ ਦਾ ਵੀ ਹੌਸਲਾ ਵੱਧ ਗਿਆ। ਫਿਰ ਸਕੂਲ ਜਾਂਦੇ ਸਮੇਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸੜਕ ਦੀ ਹਰਿਆਲੀ, ਖੇਤ, ਦਰੱਖਤ-ਬੂਟਿਆਂ, ਪਸ਼ੂ-ਪੰਛੀਆਂ ਪ੍ਰਤੀ ਮੋਹ ਵਧਦਾ ਗਿਆ। ਇੰਨੀ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਤੋਂ ਹੀ ਕਿਸ਼ੋਰ ਨੇ ਖੇਤਾਂ ਦੇ ਰਾਹਾਂ 'ਤੇ ਉੱਗਦੀਆਂ ਜੜ੍ਹੀਆਂ ਬੂਟੀਆਂ ਨੂੰ ਸਮਝਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਜਦੋਂ ਉਮਰ ਵਧੀ ਤਾਂ 12ਵੀਂ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਛੁੱਟ ਗਈ। 2006 ਤੋਂ 2017 ਤੱਕ ਸਟ੍ਰੀਟ ਮੈਡੀਸਨ ਦੀ ਤਰਜ਼ 'ਤੇ ਆਯੁਰਵੈਦਿਕ ਦਵਾਈਆਂ ਦੀ ਦੁਕਾਨ ਚਲਾਉਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ਅੱਜ ਕਿਸ਼ੋਰ ਰਾਜਪੂਤ ਨੇ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਔਸ਼ਧੀ ਫ਼ਸਲਾਂ ਦੀ ਖੇਤੀ ਕਰਕੇ ਦੇਸ਼-ਵਿਦੇਸ਼ 'ਚ ਨਾਮ ਕਮਾਇਆ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਸਮਾਜ ਭਲਾਈ ਦੇ ਮਕਸਦ ਨਾਲ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਦਵਾਈਆਂ ਦੇ ਪੌਦੇ ਵੀ ਮੁਫ਼ਤ ਮੁਹੱਈਆ ਕਰਵਾਏ ਹਨ।
ਸਿਰਫ਼ 300 ਰੁਪਏ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਦਵਾਈਆਂ ਦੀ ਖੇਤੀ
ਇਹ ਸਾਲ 2011 ਸੀ, ਜਦੋਂ ਨੌਜਵਾਨ ਕਿਸਾਨ ਨੇ ਆਪਣੀ ਅਧਾਰ ਏਕੜ ਜ਼ਮੀਨ 'ਤੇ ਕੁਦਰਤੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਦਵਾਈਆਂ ਦੀ ਖੇਤੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ। ਇਨ੍ਹੀਂ ਦਿਨੀਂ ਕਿਸ਼ੋਰ ਰਾਜਪੂਤ ਨੇ ਆਪਣੇ ਖੇਤ ਦੇ ਬੰਨ੍ਹਾਂ 'ਤੇ ਸਤਾਵਰ, ਕੌਚ ਬੀਜ, ਸਰਪਗੰਧਾ ਦੇ ਬੂਟੇ ਲਗਾਏ ਤਾਂ ਜੋ ਖਾਲੀ ਥਾਵਾਂ ਤੋਂ ਕੁਝ ਪੈਸਾ ਕਮਾਇਆ ਜਾ ਸਕੇ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬਰਸਾਤ ਦੇ ਦਿਨਾਂ 'ਚ ਆਪਣੇ ਆਪ ਉੱਗਦੇ ਬੂਟਿਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਇਕੱਠਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਆਂਵਲਾ, ਭਰਿੰਗਰਾਜ, ਸਰਪੁੰਖ, ਨਾਗਰ ਮੋਥਾ ਵੱਲ ਵੀ ਰੁਝਾਨ ਵਧਿਆ। ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਇਹ ਚਿਕਿਤਸਕ ਖੇਤੀ ਵੀ ਵਿਚਕਾਰਲੀ ਖੇਤੀ 'ਚ ਬਦਲ ਗਈ ਅਤੇ ਝੋਨੇ 'ਚ ਅਸ਼ਵਗੰਧਾ, ਬਾਚ ਅਤੇ ਬ੍ਰਹਮੀ ਨਾਲ ਸਰ੍ਹੋਂ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ, ਗੰਨੇ ਦੇ ਨਾਲ ਮਾਂਡੂਕਾਪਰਨੀ, ਤੁਲਸੀ, ਲੈਮਨਗ੍ਰਾਸ, ਮੋਰਿੰਗਾ, ਛੋਲੇ, ਖਸ, ਚੀਆ, ਕੁਇਨੋਆ, ਕਣਕ, ਮੈਂਥਾ ਆਦਿ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਪਹਿਲੇ ਕੁਝ ਸਾਲ ਬਹੁਤ ਔਖੇ ਸਨ। ਸਹੀ ਝਾੜ ਨਾ ਮਿਲਣ ਕਾਰਨ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋਇਆ ਪਰ ਬਾਅਦ 'ਚ ਸਥਿਤੀ ਬਦਲ ਗਈ ਅਤੇ ਚੰਗੀ ਆਮਦਨ ਹੋਣ ਲੱਗੀ।
ਹਰਬਲ ਕੰਪਨੀਆਂ ਨਾਲ ਜੁੜ ਕੇ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ ਸਫਲਤਾ
ਜਦੋਂ ਕੁਦਰਤੀ ਖੇਤੀ, ਔਸ਼ਧੀ ਖੇਤੀ ਅਤੇ ਵਿਚਕਾਰਲੀ ਖੇਤੀ ਦਾ ਇਹ ਨੁਸਖਾ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲੱਗਾ ਤਾਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਜੜੀ ਬੂਟੀਆਂ ਦੇ ਮੰਡੀਕਰਨ ਲਈ ਹਰਬਲ ਕੰਪਨੀਆਂ ਨਾਲ ਵੀ ਸੰਪਰਕ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਅੱਜ ਕਿਸ਼ੋਰ ਕੁਮਾਰ ਨੇ ਛੱਤੀਸਗੜ੍ਹ ਦੇ ਸਾਰੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ 'ਚ ਆਪਣਾ ਨੈੱਟਵਰਕ ਬਣਾ ਲਿਆ ਹੈ। ਅੱਜ 100 ਤੋਂ ਵੱਧ ਕਿਸਾਨ ਪਰਿਵਾਰ ਸਿੱਧੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕਿਸ਼ੋਰ ਰਾਜਪੂਤ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਇਸ ਨੌਜਵਾਨ ਕਿਸਾਨ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਆਉਣ ਵਾਲਾ ਸਮਾਂ ਆਯੁਰਵੇਦ ਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਸੋਚ ਨਾਲ ਅੱਧਾ ਏਕੜ ਤੋਂ ਔਸ਼ਧੀ ਖੇਤੀ ਨੂੰ ਵਧਾ ਕੇ 70 ਏਕੜ ਤੱਕ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਕਿਸ਼ੋਰ ਰਾਜਪੂਤ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਖੇਤੀ 'ਚ ਗੋਬਰ ਅਤੇ ਗਊ ਮੂਤਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਬੇਮੌਸਮੀ ਬਾਰਸ਼ਾਂ ਅਤੇ ਗੜੇਮਾਰੀ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਫਸਲ ਦੇ ਨੁਕਸਾਨ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਨੂੰ ਘਟਾਉਂਦੀ ਹੈ।