ਕੀ ਤੁਸੀਂ ਕਦੇ ਸੁਣਿਆ ਹੈ ਕਿ ਕਿਸੇ ਨਦੀ ਵਿੱਚ ਲੋਕ ਇਸ ਲਈ ਇਸ਼ਨਾਨ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ ਕਿਉਂਕਿ ਕੋਈ ਅਸ਼ੁਭ ਘਟਨਾ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ? ਲੋਕ ਨਦੀ ਦਾ ਪਾਣੀ ਇਸ ਡਰ ਕਾਰਨ ਨਹੀਂ ਵਰਤਦੇ ਕਿ ਕਿਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਾਰੇ ਕੰਮ ਨਾਸ ਹੋ ਜਾਣ ਅਤੇ ਲੋਕ ਅਪਵਿੱਤਰ ਹੋ ਜਾਣ। ਤੁਸੀਂ ਕਹੋਗੇ ਕਿ ਇਹ ਕਿੱਥੇ ਹੁੰਦਾ ਹੈ? ਪਰ ਤੁਹਾਨੂੰ ਇਹ ਜਾਣ ਕੇ ਹੈਰਾਨੀ ਹੋਵੇਗੀ ਕਿ ਇਹ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਕਹਾਣੀ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ ਇੱਕ ਤੱਥ ਹੈ।
ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਦਿੱਲੀ ਤੋਂ ਪਟਨਾ ਰੇਲਗੱਡੀ ਰਾਹੀਂ ਸਫ਼ਰ ਕਰਦੇ ਹੋ, ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਬਕਸਰ ਦੇ ਨੇੜੇ ਕਿਸੇ ਨਦੀ ਦੇ ਪਾਰ ਜ਼ਰੂਰ ਆਏ ਹੋਵੋਗੇ। ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਤੋਂ ਬਿਹਾਰ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੁੰਦੇ ਸਮੇਂ ਹਰ ਰੇਲ ਗੱਡੀ ਇਸ ਨਦੀ ਨੂੰ ਪਾਰ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਨਦੀ ਦਾ ਨਾਮ ਕਰਮਨਾਸਾ ਹੈ। ਕਰਮਨਾਸ਼ਾ ਨਦੀ ਆਪਣੇ ਨਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਬਦਨਾਮ ਹੈ। ਦੋ ਸ਼ਬਦਾਂ ਕਰਮ ਅਤੇ ਨਾਸ਼ ਤੋਂ ਬਣੀ ਇਸ ਨਦੀ ਦਾ ਨਾਂ ਇਸ ਲਈ ਪਿਆ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਨਾਲ ਕਈ ਮਿਥਿਹਾਸਕ ਕਹਾਣੀਆਂ ਜੁੜੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ।
ਦਰਅਸਲ ਕਰਮਨਾਸ਼ਾ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਰਾਜਾ ਹਰੀਸ਼ਚੰਦਰ ਦੇ ਪਿਤਾ ਸਤਿਆਵਰਤ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਹੈ। ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਤਿਆਵਰਤ ਮਹਾਰਿਸ਼ੀ ਵਸ਼ਿਸ਼ਟ ਅਤੇ ਮਹਾਰਿਸ਼ੀ ਵਿਸ਼ਵਾਮਿੱਤਰ ਦੀ ਦੁਸ਼ਮਣੀ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ। ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਸਤਿਆਵਰਤ ਆਪਣੇ ਸਰੀਰ ਨਾਲ ਸਵਰਗ ਜਾਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਗੁਰੂ ਮਹਾਂਰਿਸ਼ੀ ਵਸ਼ਿਸ਼ਟ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਇੱਛਾ ਬਾਰੇ ਦੱਸਿਆ, ਤਾਂ ਮਹਾਂਰਿਸ਼ੀ ਵਸ਼ਿਸ਼ਟ ਨੇ ਅਜਿਹਾ ਵਰਦਾਨ ਦੇਣ ਤੋਂ ਸਾਫ਼ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।
ਸਤਿਆਵਰਤ ਨੇ ਇਹ ਇੱਛਾ ਮਹਾਰਿਸ਼ੀ ਵਿਸ਼ਵਾਮਿੱਤਰ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟ ਕੀਤੀ। ਮਹਾਰਿਸ਼ੀ ਵਿਸ਼ਵਾਮਿਤਰ ਅਤੇ ਮਹਾਰਿਸ਼ੀ ਵਸ਼ਿਸ਼ਟ ਵਿਚਕਾਰ ਪੁਰਾਣੀ ਦੁਸ਼ਮਣੀ ਸੀ। ਇਸ ਲਈ ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਮਹਾਰਿਸ਼ੀ ਵਿਸ਼ਵਾਮਿੱਤਰ ਨੂੰ ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਕਿ ਮਹਾਰਿਸ਼ੀ ਵਸ਼ਿਸ਼ਟ ਨੇ ਸਤਿਆਵਰਤ ਨੂੰ ਵਰਜਿਆ ਸੀ, ਤਾਂ ਉਹ ਤੁਰੰਤ ਆਪਣੀ ਤਪੱਸਿਆ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਨਾਲ ਸਤਿਆਵਰਤ ਨੂੰ ਸਵਰਗ ਵਿੱਚ ਲੈ ਗਏ।
ਪਰ ਕਹਾਣੀ ਉੱਥੇ ਹੀ ਖਤਮ ਨਹੀਂ ਹੋਈ। ਜਦੋਂ ਸਤਿਆਵਰਤ ਦਾ ਸਰੀਰ ਸਵਰਗ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ ਤਾਂ ਇੰਦਰਦੇਵ ਨੂੰ ਗੁੱਸਾ ਆਇਆ। ਉਸ ਨੇ ਸਤਿਆਵਰਤ ਨੂੰ ਸਰਾਪ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਸਿਰ ਨੂੰ ਉਲਟਾ ਕਰਕੇ ਧਰਤੀ 'ਤੇ ਵਾਪਸ ਭੇਜ ਦਿੱਤਾ। ਪਰ ਮਹਾਰਿਸ਼ੀ ਵਿਸ਼ਵਾਮਿੱਤਰ ਨੇ ਆਪਣੀ ਤਪੱਸਿਆ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਨਾਲ ਸਤਿਆਵਰਤ ਨੂੰ ਧਰਤੀ ਅਤੇ ਸਵਰਗ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਰੋਕ ਦਿੱਤਾ। ਸਤਿਆਵਰਤ ਨੂੰ ਅੱਧ ਵਿਚਕਾਰ ਲਟਕਾਇਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਉਸਨੂੰ ਤ੍ਰਿਸ਼ੰਕੂ ਕਿਹਾ ਗਿਆ। ਮਹਾਰਿਸ਼ੀ ਵਸ਼ਿਸ਼ਟ ਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਸਤਿਆਵਰਤ ਨੂੰ ਚੰਡਾਲ ਬਣਨ ਦਾ ਸਰਾਪ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।
ਹੁਣ ਸਤਿਆਵਰਤ ਦਾ ਸਿਰ ਹੇਠਾਂ ਲਟਕ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਇਸ ਲਈ ਉਸ ਦੇ ਮੂੰਹ ਤੋਂ ਲਗਾਤਾਰ ਡਿੱਗ ਰਹੀ ਥੁੱਕ ਨੇ ਨਦੀ ਦਾ ਰੂਪ ਧਾਰਨ ਕਰ ਲਿਆ। ਇਸ ਨਦੀ ਨੂੰ ਕਰਮਨਾਸ਼ਾ ਨਦੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਲੋਕ ਕਿਸ ਦਾ ਪਾਣੀ ਵਰਤਣ ਤੋਂ ਡਰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਨਦੀ ਬਾਰੇ ਲੋਕ ਅੱਜ ਤੱਕ ਇਸ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਅਤੇ ਮਿੱਥ ਨੂੰ ਮੰਨਦੇ ਆ ਰਹੇ ਹਨ। ਵੈਸੇ, ਕਰਮਨਾਸ਼ਾ ਨਦੀ ਬਿਹਾਰ ਦੇ ਕੈਮੂਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਤੋਂ ਨਿਕਲਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਨਦੀ ਦੀ ਕੁੱਲ ਲੰਬਾਈ ਲਗਭਗ 192 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਹੈ। ਇਹ ਜਿਆਦਾਤਰ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਵਗਦਾ ਹੈ, ਬਿਹਾਰ ਵਿੱਚ ਇਸਦਾ ਵਹਾਅ ਘੱਟ ਹੈ। ਬਕਸਰ ਦੇ ਨੇੜੇ ਕਰਮਨਾਸ਼ਾ ਗੰਗਾ ਨਾਲ ਜੁੜਦਾ ਹੈ।