ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ: ਬੱਦਲ ਫਟਣ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਅਕਸਰ ਪਹਾੜਾਂ 'ਤੇ ਵੇਖੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਕੁਦਰਤੀ ਆਫ਼ਤ ਖ਼ਾਸਕਰ ਬਰਸਾਤੀ ਦਿਨਾਂ ਦੌਰਾਨ ਵੇਖੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਬੱਦਲ ਫਟਣ ਦੀ ਘਟਨਾ ਕਾਰਨ ਕਈ ਵਾਰ ਜਾਨ-ਮਾਲ ਦਾ ਭਾਰੀ ਨੁਕਸਾਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਮਨਾਂ 'ਚ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਇਕ ਉਤਸੁਕਤਾ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਆਖਰਕਾਰ ਕੀ ਅਸਲ 'ਚ ਬੱਦਲ ਫਟਦਾ ਹੈ? ਜੇ ਕੋਈ ਬੱਦਲ ਫਟਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਕੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ? ਬੱਦਲ ਕਿਵੇਂ ਫਟਦਾ ਹੈ? ਇਸ ਲਈ ਅੱਜ ਅਸੀਂ ਇਸ ਘਟਨਾ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਤੁਹਾਡੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਉੱਠ ਰਹੇ ਸਾਰੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਜਵਾਬ ਦੇਵਾਂਗੇ।
ਅਸਲ 'ਚ ਬੱਦਲ ਫਟਣਾ ਮੀਂਹ ਦਾ ਭਿਆਨਕ ਰੂਪ ਹੈ। ਬੱਦਲ ਫਟਣ ਕਾਰਨ ਉਸ ਇਲਾਕੇ ਨੂੰ ਭਾਰੀ ਤੋਂ ਭਾਰੀ ਬਾਰਸ਼ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਖੇਤਰ 'ਚ ਜਿਥੇ ਬੱਦਲ ਫਟਦਾ ਹੈ, ਬਹੁਤ ਹੀ ਥੋੜੇ ਸਮੇਂ 'ਚ ਮੋਹਲੇਧਾਰ ਮੀਂਹ ਪੈਂਦਾ ਹੈ।
ਜਿਸ ਖੇਤਰ 'ਚ ਬੱਦਲ ਫਟਣ ਦੀ ਘਟਨਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਉੱਥੇ ਹੜ੍ਹ ਵਰਗੇ ਹਾਲਾਤ ਬਣ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਬੱਦਲ ਫਟਣ ਦੀ ਘਟਨਾ ਅਕਸਰ ਧਰਤੀ ਤੋਂ ਲਗਪਗ 15 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੀ ਉਚਾਈ 'ਤੇ ਵੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲਦੀ ਹੈ।
ਤਕਨੀਕੀ ਸ਼ਬਦ 'ਬੱਦਲ ਫਟਣਾ'
'ਬੱਦਲ ਫਟਣਾ' ਅਸਲ 'ਚ ਸਭ ਤੋਂ ਭਾਰੀ ਬਾਰਸ਼ ਲਈ ਮੁਹਾਵਰੇ ਵਜੋਂ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਇਕ ਤਕਨੀਕੀ ਸ਼ਬਦ ਹੈ। ਵਿਗਿਆਨਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਹ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਕਿ ਬੱਦਲ ਫੁੱਲਾਂ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬੈਲੂਨ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਾਂ ਇਕ ਸਿਲੰਡਰ ਵਾਂਗ ਫੱਟ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਉਦਾਹਰਨ ਵਜੋਂ, ਜੇ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਭਰਿਆ ਇਕ ਗੁਬਾਰਾ ਫੱਟ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਪਾਣੀ ਇਕ ਥਾਂ 'ਤੇ ਬਹੁਤ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਡਿੱਗਦਾ ਹੈ, ਇਸੇ ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਬੱਦਲ ਫਟਣ ਦੀ ਸਥਿਤੀ 'ਚ ਵੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਕੁਦਰਤੀ ਵਰਤਾਰੇ ਨੂੰ 'ਕਲਾਊਡ ਬਰਸਟ' ਜਾਂ 'ਫਲੈਸ਼ ਫਲੱਡ' ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਇਹ ਘਟਨਾ ਕਦੋਂ ਵਾਪਰਦੀ ਹੈ?
ਬੱਦਲ ਫਟਣਾ ਉਦੋਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਵੱਡੀ ਮਾਤਰਾ 'ਚ ਨਮੀ ਵਾਲੇ ਬੱਦਲ ਇਕ ਥਾਂ 'ਤੇ ਇਕੱਠੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਉੱਥੇ ਮੌਜੂਦ ਪਾਣੀ ਦੀਆਂ ਬੂੰਦਾਂ ਇਕੱਠੇ ਰਲ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਬੂੰਦਾਂ ਦਾ ਭਾਰ ਇੰਨਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਬੱਦਲ ਦੀ ਘਣਤਾ ਵੱਧ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਘਣਤਾ ਵਧਣ ਕਾਰਨ ਅਚਾਨਕ ਭਾਰੀ ਬਾਰਸ਼ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਬੱਦਲ ਪਹਾੜਾਂ 'ਚ ਕਿਉਂ ਫੱਟਦੇ ਹਨ?
ਦਰਅਸਲ, ਜਦੋਂ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਭਰੇ ਬੱਦਲ ਹਵਾ ਦੇ ਨਾਲ ਚੱਲਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਉਹ ਪਹਾੜਾਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਫਸ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਪਹਾੜਾਂ ਦੀ ਉਚਾਈ ਇਸ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਣ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦੀ। ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਇਹ ਪਹਾੜਾਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਫਸ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਬੱਦਲ ਪਾਣੀ 'ਚ ਬਦਲ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਮੀਂਹ ਪੈਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਬੱਦਲਾਂ ਦੀ ਘਣਤਾ ਇੰਨੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰੀ ਮੀਂਹ ਪੈਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਜਾਨ-ਮਾਲ ਦੇ ਨੁਕਸਾਨ ਤੋਂ ਕਿਵੇਂ ਬਚੀਏ?
ਬੱਦਲ ਫਟਣ ਦੌਰਾਨ ਜਾਨ-ਮਾਲ ਦਾ ਭਾਰੀ ਨੁਕਸਾਨ ਦੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਾਨ-ਮਾਲ ਦੇ ਨੁਕਸਾਨ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਲਈ ਮੌਸਮ ਵਿਭਾਗ ਵੱਲੋਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸੁਝਾਅ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਬਰਸਾਤ ਦੇ ਮੌਸਮ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਢਲਾਣਾਂ 'ਤੇ ਨਹੀਂ ਰੁਕਣਾ ਚਾਹੀਦਾ। ਅਜਿਹੇ ਮੌਸਮ 'ਚ ਹਰ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਸਮਤਲ ਜ਼ਮੀਨ ਵਾਲੇ ਖੇਤਰਾਂ 'ਚ ਰਹਿਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਪਹਾੜੀ ਇਲਾਕਿਆਂ 'ਚ ਜਿੱਥੇ ਜ਼ਮੀਨ 'ਚ ਤ੍ਰੇੜਾਂ ਆ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਬਰਸਾਤੀ ਪਾਣੀ ਦੇ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਲਈ ਢੁੱਕਵੇਂ ਕਦਮ ਚੁੱਕੇ ਜਾਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ।
ਬੱਦਲ ਫਟਣ ਦੀਆਂ 10 ਵੱਡੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ
ਤੁਹਾਨੂੰ ਦੱਸ ਦੇਈਏ ਕਿ ਹਰ ਸਾਲ ਬੱਦਲ ਫਟਣ ਕਾਰਨ ਭਾਰੀ ਤਬਾਹੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਜਾਨ-ਮਾਲ ਦਾ ਭਾਰੀ ਨੁਕਸਾਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਆਓ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਬੱਦਲ ਫਟਣ ਦੀਆਂ 10 ਵੱਡੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਹਿਲਾ ਕੇ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।
ਪਹਿਲੀ ਘਟਨਾ - ਅਗਸਤ 1998 ਦੇ ਮਹੀਨੇ 'ਚ ਕੁਆਊਂ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਕਾਲੀ ਘਾਟੀ ਵਿੱਚ ਬੱਦਲ ਫਟਣ ਦੀ ਘਟਨਾ ਵਾਪਰੀ ਸੀ। ਇਸ ਕੁਦਰਤੀ ਆਫ਼ਤ 'ਚ ਤਕਰੀਬਨ 250 ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੈਲਾਸ਼ ਮਾਨਸਰੋਵਰ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਤਕਰੀਬਨ 60 ਲੋਕ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ। ਮਸ਼ਹੂਰ ਉੜੀਆ ਡਾਂਸਰ ਪ੍ਰੋਤਿਮ ਬੇਦੀ ਵੀ ਇਸ ਕੁਦਰਤੀ ਆਫ਼ਤ 'ਚ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ। ਉਹ ਕੈਲਾਸ਼ ਮਾਨਸਰੋਵਰ ਦੀ ਯਾਤਰਾ 'ਤੇ ਵੀ ਜਾ ਰਹੀ ਸੀ ਪਰ ਹੜ੍ਹ ਅਤੇ ਜ਼ਮੀਨ ਖਿਸਕਣ ਕਾਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ।
ਦੂਜੀ ਘਟਨਾ - ਇਹ ਕੁਦਰਤੀ ਬਿਪਤਾ ਜੁਲਾਈ 2005 ਦੇ ਮਹੀਨੇ ਵਿੱਚ ਮੁੰਬਈ ਦੇ ਲੋਕਾਂ 'ਤੇ ਡਿੱਗੀ ਸੀ। ਇਸ ਘਟਨਾ ਵਿੱਚ 50 ਤੋਂ ਵੱਧ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਮਯਾਨਾਗਰੀ ਮੁੰਬਈ ਵਿੱਚ ਤਕਰੀਬਨ 950 ਮਿਲੀਮੀਟਰ ਬਾਰਸ਼ ਰਿਕਾਰਡ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਪਏ ਭਾਰੀ ਪਏ ਬਾਰਸ਼ ਕਾਰਨ ਤਕਰੀਬਨ 10-12 ਘੰਟਿਆਂ ਤਕ ਸ਼ਹਿਰ ਦਾ ਪਹੀਆ ਜਾਮ ਰਿਹਾ ਸੀ।
ਤੀਜੀ ਘਟਨਾ - ਜੁਲਾਈ 2005 ਵਿੱਚ ਵਾਪਰੀ। ਇਹ ਘਟਨਾ ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਘਾਨਵੀ ਵਿੱਚ ਵਾਪਰੀ ਸੀ। ਇਸ ਘਟਨਾ ਵਿੱਚ ਬੱਦਲ ਫਟਣ ਕਾਰਨ 10 ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ।
ਚੌਥੀ ਘਟਨਾ - ਇਹ ਘਟਨਾ ਅਗਸਤ 2010 ਵਿੱਚ ਵਾਪਰੀ ਸੀ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਹੀ ਦਰਦਨਾਕ ਸੀ। ਜੰਮੂ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੇ ਲੇਹ ਵਿੱਚ ਬੱਦਲ ਫਟਣ ਨਾਲ 1000 ਤੋਂ ਵੱਧ ਲੋਕ ਮਾਰੇ ਗਏ ਅਤੇ 400 ਤੋਂ ਵੱਧ ਲੋਕ ਜ਼ਖ਼ਮੀ ਹੋਏ। ਇਸ ਕੁਦਰਤੀ ਬਿਪਤਾ ਕਾਰਨ ਲੱਦਾਖ ਖੇਤਰ ਦੇ ਕਈ ਪਿੰਡ ਤਬਾਹ ਹੋ ਗਏ ਅਤੇ 9000 ਤੋਂ ਵੱਧ ਲੋਕ ਪ੍ਰਭਾਵਤ ਹੋਏ ਸਨ।
ਪੰਜਵੀਂ ਘਟਨਾ - ਜੂਨ 2011 ਵਿੱਚ, ਜੰਮੂ ਦੇ ਨੇੜੇ ਡੋਡਾ-ਬਟੋਟੇ ਹਾਈਵੇਅ 'ਤੇ ਬੱਦਲ ਫਟਣ ਦੀ ਘਟਨਾ ਵਾਪਰੀ ਸੀ। ਇਸ ਕੁਦਰਤੀ ਆਫ਼ਤ ਵਿੱਚ 4 ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ, ਜਦਕਿ ਦਰਜਨਾਂ ਲੋਕ ਜ਼ਖਮੀ ਹੋ ਗਏ ਸਨ।
ਛੇਵੀਂ ਘਟਨਾ - ਜੁਲਾਈ 2011 'ਚ ਮਨਾਲੀ ਸ਼ਹਿਰ ਤੋਂ 18 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੂਰ ਅੱਪਰ ਮਨਾਲੀ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਵਾਪਰੀ ਸੀ। ਇੱਥੇ ਬੱਦਲ ਫਟਣ ਕਾਰਨ 2 ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਜਦਕਿ 22 ਲੋਕ ਲਾਪਤਾ ਹੋ ਗਏ ਸਨ।
ਸੱਤਵੀਂ ਘਟਨਾ - ਸਤੰਬਰ 2012 ਵਿਚ ਉੱਤਰਾਖੰਡ ਦੇ ਉੱਤਰਕਾਸ਼ੀ ਵਿਚ ਬੱਦਲ ਫਟਣ ਦੀ ਇਕ ਘਟਨਾ ਵਾਪਰੀ ਸੀ। ਇਸ ਘਟਨਾ ਵਿਚ 45 ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ, ਜਦਕਿ 15 ਲੋਕ ਜ਼ਖਮੀ ਹੋਏ ਸਨ। ਬੱਦਲ ਫਟਣ ਦੀ ਇਸ ਘਟਨਾ ਵਿਚ 40 ਲੋਕ ਗੁੰਮ ਗਏ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਸਿਰਫ 22 ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਲਾਸ਼ਾਂ ਮਿਲੀਆਂ, ਬਾਕੀ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਲੱਗ ਸਕਿਆ ਸੀ।
ਅੱਠਵੀਂ ਘਟਨਾ - ਸਾਲ 2013 ਵਿੱਚ ਉਤਰਾਖੰਡ ਦੇ ਕੇਦਾਰਨਾਥ 'ਚ ਇਕ ਬੱਦਲ ਫਟਣ ਦੀ ਘਟਨਾ ਵਾਪਰੀ ਸੀ। ਇਸ ਘਟਨਾ ਵਿੱਚ 150 ਤੋਂ ਵੱਧ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਅਤੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਲੋਕ ਲਾਪਤਾ ਹੋ ਗਏ ਸਨ। ਗੁੰਮ ਹੋਏ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਅਜੇ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਲੱਗ ਸਕਿਆ ਹੈ। ਗੁੰਮ ਹੋਏ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਲੋਕ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਸਨ।
ਨੌਵੀਂ ਘਟਨਾ - ਜੁਲਾਈ 2014 ਵਿੱਚ ਵਾਪਰੀ ਇਸ ਘਟਨਾ ਵਿੱਚ 4 ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ। ਇਹ ਕੁਦਰਤੀ ਆਫ਼ਤ ਉਤਰਾਖੰਡ ਦੇ ਟੇਹਰੀ ਜ਼ਿਲੇ ਵਿਚ ਹੋਈ ਸੀ।
ਦਸਵੀਂ ਘਟਨਾ - ਸਤੰਬਰ 2014 ਵਿਚ ਕਸ਼ਮੀਰ ਘਾਟੀ ਵਿਚ ਬੱਦਲ ਫਟਣ ਦੀ ਘਟਨਾ ਵਾਪਰੀ ਸੀ। ਇਸ ਘਟਨਾ ਨੇ ਬਹੁਤ ਤਬਾਹੀ ਮਚਾਈ। ਇਸ ਕੁਦਰਤੀ ਆਫ਼ਤ ਵਿਚ ਤਕਰੀਬਨ 200 ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ।