Earthquake Risk In India: ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਆਏ ਭੂਚਾਲ ਨੇ ਤੁਰਕੀ ਅਤੇ ਸੀਰੀਆ ਵਿੱਚ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਜਾਨ ਲੈ ਲਈ ਅਤੇ ਸੈਂਕੜੇ ਇਮਾਰਤਾਂ ਨੂੰ ਤਬਾਹ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਹੁਣ ਤੱਕ 8000 ਮੌਤਾਂ ਹੋ ਚੁੱਕੀਆਂ ਹਨ। ਅਜਿਹੇ 'ਚ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਦਿਮਾਗ 'ਚ ਹੁਣ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਸਵਾਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ 'ਭਾਰਤ ਭੂਚਾਲਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਕਿੰਨਾ ਕੁ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਹੈ?' ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਭਾਰਤ ਦਾ ਲਗਭਗ 59 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਭੂਮੀ ਖੇਤਰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਤੀਬਰਤਾ ਦੇ ਭੂਚਾਲਾਂ ਲਈ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੈ। ਅੱਠ ਰਾਜਾਂ ਅਤੇ ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਸ਼ਹਿਰ ਅਤੇ ਕਸਬੇ ਜ਼ੋਨ-5 ਵਿੱਚ ਹਨ ਅਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਤੀਬਰਤਾ ਵਾਲੇ ਭੁਚਾਲਾਂ ਦਾ ਖ਼ਤਰਾ ਹੈ। ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਖੇਤਰ (ਐਨਸੀਆਰ) ਜ਼ੋਨ-4 ਵਿੱਚ ਹੈ, ਜੋ ਦੂਜੀ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਚੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਹੈ।
ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਅਤੇ ਧਰਤੀ ਵਿਗਿਆਨ ਰਾਜ ਮੰਤਰੀ, ਜਿਤੇਂਦਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਜੁਲਾਈ 2021 ਵਿੱਚ ਲੋਕ ਸਭਾ ਨੂੰ ਸੂਚਿਤ ਕੀਤਾ ਸੀ ਕਿ "ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਭੁਚਾਲਾਂ ਦੇ ਰਿਕਾਰਡ ਕੀਤੇ ਇਤਿਹਾਸ ਨੂੰ ਦੇਖਦੇ ਹੋਏ, ਭਾਰਤ ਦੇ ਕੁੱਲ ਭੂਮੀ ਖੇਤਰ ਦਾ 59% ਵੱਖ-ਵੱਖ ਭੂਚਾਲਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਭੂਚਾਲ ਜ਼ੋਨਿੰਗ ਨਕਸ਼ੇ ਅਨੁਸਾਰ ਕੁੱਲ ਖੇਤਰ ਨੂੰ ਚਾਰ ਭੂਚਾਲੀ ਜ਼ੋਨ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।
ਜ਼ੋਨਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ ਹੈ
ਜ਼ੋਨ 5 ਉਹ ਖੇਤਰ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਸਭ ਤੋਂ ਤੀਬਰ ਭੂਚਾਲ ਆਉਂਦੇ ਹਨ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਜ਼ੋਨ 2 ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਘੱਟ ਤੀਬਰ ਭੂਚਾਲ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਦੇਸ਼ ਦਾ ਲਗਭਗ 11% ਖੇਤਰ ਜ਼ੋਨ 5 ਵਿੱਚ, 18% ਜ਼ੋਨ 4 ਵਿੱਚ, 30% ਜ਼ੋਨ 3 ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਬਾਕੀ ਜ਼ੋਨ 2 ਵਿੱਚ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਗੁਜਰਾਤ, ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼, ਬਿਹਾਰ, ਅਸਾਮ, ਮਨੀਪੁਰ, ਨਾਗਾਲੈਂਡ, ਜੰਮੂ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਅਤੇ ਅੰਡੇਮਾਨ ਅਤੇ ਨਿਕੋਬਾਰ ਜ਼ੋਨ-5 ਵਿੱਚ ਆਉਂਦੇ ਹਨ।
ਹਿਮਾਲਿਆ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਖਤਰਾ ਹੈ
ਮੱਧ ਹਿਮਾਲੀਅਨ ਖੇਤਰ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਭੂਚਾਲ ਵਾਲੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ। 1905 ਵਿੱਚ ਕਾਂਗੜਾ ਇੱਕ ਵੱਡੇ ਭੂਚਾਲ ਨਾਲ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ 1934 ਵਿੱਚ ਬਿਹਾਰ-ਨੇਪਾਲ ਵਿਚ ਭੂਚਾਲ ਆਇਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਦੀ ਤੀਬਰਤਾ 8.2 ਮਾਪੀ ਗਈ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸ ਵਿਚ 10,000 ਲੋਕ ਮਾਰੇ ਗਏ ਸਨ। 1991 ਵਿੱਚ ਉੱਤਰਕਾਸ਼ੀ ਵਿੱਚ 6.8 ਤੀਬਰਤਾ ਦੇ ਭੂਚਾਲ ਵਿੱਚ 800 ਤੋਂ ਵੱਧ ਲੋਕ ਮਾਰੇ ਗਏ ਸਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ 2005 ਵਿੱਚ ਕਸ਼ਮੀਰ ਵਿੱਚ 7.6 ਤੀਬਰਤਾ ਦਾ ਭੂਚਾਲ ਆਇਆ ਸੀ। ਜਿਸ ਵਿੱਚ 80,000 ਲੋਕ ਮਾਰੇ ਗਏ ਸਨ।
ਦਿੱਲੀ-ਗੁਰੂਗ੍ਰਾਮ 'ਚ ਵੀ ਭੂਚਾਲ ਦਾ ਖ਼ਤਰਾ
ਇੱਕ ਰਿਪੋਰਟ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਦਿੱਲੀ ਤਿੰਨ ਸਰਗਰਮ ਭੂਚਾਲ ਲਾਈਨਾਂ ਦੇ ਨੇੜੇ ਸਥਿਤ ਹੈ: ਸੋਹਨਾ, ਮਥੁਰਾ ਅਤੇ ਦਿੱਲੀ-ਮੁਰਾਦਾਬਾਦ। ਮਾਹਿਰਾਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਗੁਰੂਗ੍ਰਾਮ ਦਿੱਲੀ-ਐਨਸੀਆਰ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਖ਼ਤਰਨਾਕ ਇਲਾਕਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਸੱਤ ਫਾਲਟ ਲਾਈਨਾਂ 'ਤੇ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਇਹ ਸਰਗਰਮ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਉੱਚ ਤੀਬਰਤਾ ਵਾਲਾ ਭੂਚਾਲ ਆ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਤਬਾਹੀ ਮਚਾ ਦੇਵੇਗਾ।
ਭੂਚਾਲ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਕਿਉਂਕਿ ਦਿੱਲੀ-ਐਨਸੀਆਰ ਹਿਮਾਲਿਆ ਦੇ ਨੇੜੇ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਇਹ ਟੈਕਟੋਨਿਕ ਪਲੇਟਾਂ ਵਿੱਚ ਬਦਲਾਅ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਹਿਮਾਲੀਅਨ ਪੱਟੀ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਵੀ ਭੂਚਾਲ ਦਿੱਲੀ-ਐਨਸੀਆਰ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ।