ਜਦੋਂ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਆਰਥਿਕ ਅਸਮਾਨਤਾ ਦੀ ਗੱਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਜੋ ਗੱਲ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਉਹ ਹੈ ਸ਼ਹਿਰੀ ਅਤੇ ਪੇਂਡੂ, ਮਰਦ ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ, ਪਰ 2019 ਦੀ ਇੱਕ ਰਿਪੋਰਟ ਅਨੁਸਾਰ ਆਰਥਿਕ ਅਸਮਾਨਤਾ ਵੀ ਧਰਮ ਅਤੇ ਜਾਤ ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਰਿਪੋਰਟ 'ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਦੌਲਤ ਦੀ ਮਾਲਕੀ ਅਤੇ ਅਸਮਾਨਤਾ: ਇੱਕ ਸਮਾਜਿਕ-ਧਾਰਮਿਕ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ' ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਉੱਚ ਜਾਤੀ ਹਿੰਦੂਆਂ ਕੋਲ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਕੁੱਲ ਦੌਲਤ ਦਾ 41 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਹੈ। ਰਿਪੋਰਟ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਦੇ ਉੱਚ ਜਾਤੀ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਕੋਲ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਦੌਲਤ ਹੈ। ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਛੜੀਆਂ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ, ਫਿਰ ਅਨੁਸੂਚਿਤ ਜਾਤੀਆਂ-ਅਨੁਸੂਚਿਤ ਜਨਜਾਤੀਆਂ ਅਤੇ ਮੁਸਲਮਾਨ ਹਨ। ਇੰਨਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਖੇਤਰੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵੀ ਅਸਮਾਨਤਾ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲੀ ਹੈ।


ਸਾਵਿਤਰੀਬਾਈ ਫੂਲੇ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ (SPPU), ਜਵਾਹਰ ਲਾਲ ਨਹਿਰੂ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਦਲਿਤ ਅਧਿਐਨ ਸੰਸਥਾਨ ਨੇ 2015 ਤੋਂ 2017 ਦਰਮਿਆਨ ਅਧਿਐਨ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਹ ਰਿਪੋਰਟ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਇਹ ਰਿਪੋਰਟ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਰਾਜਾਂ ਦੇ 1.10 ਲੱਖ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਦੇ ਐਨਐਸਐਸਓ ਦੇ ਅੰਕੜਿਆਂ 'ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਹੈ। ਰਿਪੋਰਟ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਦੌਲਤ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਹਿੱਸਾ ਜ਼ਮੀਨ ਅਤੇ ਇਮਾਰਤਾਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਦੀ ਕੁੱਲ ਦੌਲਤ ਦਾ 90 ਫੀਸਦੀ ਜ਼ਮੀਨ ਅਤੇ ਇਮਾਰਤਾਂ ਹਨ।


ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਦੌਲਤ ਕਿਸ ਕੋਲ ?


ਰਿਪੋਰਟ ਮੁਤਾਬਕ, ਜੇ ਅਸੀਂ ਆਬਾਦੀ ਦੇ ਅੰਕੜਿਆਂ 'ਤੇ ਨਜ਼ਰ ਮਾਰੀਏ ਤਾਂ ਉੱਚ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਦੇ ਹਿੰਦੂਆਂ, ਪਛੜੇ, SC-ST ਅਤੇ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ 'ਚ ਪੱਛੜੀਆਂ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ ਦੀ ਆਬਾਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਆਬਾਦੀ 35.6 ਫੀਸਦੀ ਹੈ। ਉਹ ਦੇਸ਼ ਦੀ 31 ਫੀਸਦੀ ਦੌਲਤ ਦੇ ਮਾਲਕ ਹਨ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਕੁੱਲ ਆਬਾਦੀ ਵਿੱਚੋਂ 22.28 ਫੀਸਦੀ ਉੱਚ ਵਰਗ ਹਿੰਦੂ ਹਨ ਅਤੇ ਉਹ 41 ਫੀਸਦੀ ਜਾਇਦਾਦ ਦੇ ਮਾਲਕ ਹਨ। ਉੱਚ ਜਾਤੀ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਦੌਲਤ ਦਾ ਅੰਕੜਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕੁੱਲ ਆਬਾਦੀ ਤੋਂ ਦੁੱਗਣਾ ਹੈ।


ਅਨੁਸੂਚਿਤ ਜਾਤੀ ਅਤੇ ਅਨੁਸੂਚਿਤ ਕਬੀਲੇ ਦੇ ਲੋਕ ਦੌਲਤ ਅਤੇ ਆਬਾਦੀ ਦੋਵਾਂ ਪੱਖੋਂ ਤੀਜੇ ਨੰਬਰ 'ਤੇ ਹਨ। ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਐਸਸੀ-ਐਸਟੀ ਦੀ ਆਬਾਦੀ 27 ਫੀਸਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਜਾਇਦਾਦ ਦਾ ਅੰਕੜਾ ਆਬਾਦੀ ਦਾ ਅੱਧਾ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਦੇਸ਼ ਦੀ ਕੁੱਲ ਆਬਾਦੀ ਵਿੱਚ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਹਿੱਸੇਦਾਰੀ ਸਿਰਫ਼ 11.3 ਫ਼ੀਸਦੀ ਹੈ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਦੀ ਹਿੱਸੇਦਾਰੀ 8 ਫੀਸਦੀ ਹੈ, ਜਦਕਿ ਆਬਾਦੀ 12 ਫੀਸਦੀ ਹੈ।


ਕਿਸ ਰਾਜ ਕੋਲ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਦੌਲਤ ?


ਧਾਰਮਿਕ ਅਤੇ ਜਾਤੀ ਅਸਮਾਨਤਾਵਾਂ ਦੇ ਨਾਲ, ਦੌਲਤ ਵਿੱਚ ਖੇਤਰੀ ਅਸਮਾਨਤਾ ਵੀ ਦੇਖੀ ਗਈ ਹੈ। ਦੇਸ਼ ਦੇ ਸਿਰਫ਼ 5 ਰਾਜਾਂ ਕੋਲ 50 ਫ਼ੀਸਦੀ ਦੌਲਤ ਹੈ ਅਤੇ ਸੱਤ ਰਾਜਾਂ ਦੇ ਸਿਰਫ਼ 20 ਫ਼ੀਸਦੀ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਕੋਲ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਦੌਲਤ ਦਾ 70 ਫ਼ੀਸਦੀ ਹਿੱਸਾ ਹੈ। ਜੇ ਰਾਜ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਦੇਖਿਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਸਭ ਤੋਂ ਅਮੀਰ ਰਾਜ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ, ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼, ਕੇਰਲ, ਤਾਮਿਲਨਾਡੂ ਅਤੇ ਹਰਿਆਣਾ ਹਨ।


ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਕੋਲ 17.5 ਫ਼ੀਸਦੀ, ਯੂਪੀ ਕੋਲ 11.6 ਫ਼ੀਸਦੀ, ਕੇਰਲ ਕੋਲ 7.4 ਫ਼ੀਸਦੀ, ਤਾਮਿਲਨਾਡੂ ਕੋਲ 7.2 ਫ਼ੀਸਦੀ ਅਤੇ ਹਰਿਆਣਾ ਕੋਲ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਕੁੱਲ ਦੌਲਤ ਦਾ 6 ਫ਼ੀਸਦੀ ਹਿੱਸਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਪੰਜ ਰਾਜਾਂ ਕੋਲ ਦੇਸ਼ ਦੀ 50 ਫੀਸਦੀ ਦੌਲਤ ਹੈ।
ਪੰਜਾਬ, ਹਰਿਆਣਾ, ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ, ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼, ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ, ਤਾਮਿਲਨਾਡੂ ਅਤੇ ਆਂਧਰਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ 20 ਫੀਸਦੀ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਕੋਲ ਦੇਸ਼ ਦੀ 70 ਫੀਸਦੀ ਦੌਲਤ ਹੈ। ਸਭ ਤੋਂ ਗਰੀਬ ਅਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਘੱਟ ਅਮੀਰ ਰਾਜ ਝਾਰਖੰਡ, ਬਿਹਾਰ, ਓੜੀਸ਼ਾ ਅਤੇ ਉੱਤਰਾਖੰਡ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ 0.9 ਤੋਂ 1 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਦੌਲਤ ਹੈ।