ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ: ਤਾਲਿਬਾਨ ਨੇ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਸਿੱਧਾ ਅਸਰ ਭਾਰਤ ਤੇ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਵਿਚਾਲੇ ਵਪਾਰ 'ਤੇ ਪਵੇਗਾ। ਇਸ ਦਾ ਮੁੱਖ ਕਾਰਨ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਤਾਲਿਬਾਨ ਨੂੰ ਮਾਨਤਾ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦੀ। ਜਦੋਂਕਿ ਭਾਰਤ ਦੇ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਸਰਕਾਰ ਨਾਲ ਚੰਗੇ ਸਬੰਧ ਸਨ। ਭਾਰਤ ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ ਅਫਗਾਨ ਉਤਪਾਦਾਂ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਬਾਜ਼ਾਰ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਨੇ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਲਗਪਗ 3 ਅਰਬ ਡਾਲਰ (22,251 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ) ਦਾ ਨਿਵੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ।
ਭਾਰਤ ਤੇ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਵਿਚਕਾਰ ਵਪਾਰ
ਭਾਰਤ ਤੇ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਵਿਚਕਾਰ ਦੁਵੱਲਾ ਵਪਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਵਿੱਤੀ ਸਾਲ 2020-21 ਵਿੱਚ ਦੋਵਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਵਿੱਚ 1.4 ਬਿਲੀਅਨ ਡਾਲਰ ਯਾਨੀ 10,387 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦਾ ਵਪਾਰ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਜਦੋਂਕਿ 2019-20 ਵਿੱਚ ਦੋਵਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਵਿੱਚ 1.5 ਬਿਲੀਅਨ ਡਾਲਰ (11,131 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ) ਦਾ ਵਪਾਰ ਹੋਇਆ ਸੀ। 2020-21 ਵਿੱਚ, ਭਾਰਤ ਨੇ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਨੂੰ ਲਗਪਗ 6,129 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦੇ ਉਤਪਾਦਾਂ ਦਾ ਨਿਰਯਾਤ ਕੀਤਾ, ਜਦੋਂਕਿ ਭਾਰਤ ਨੇ 37,83 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦੇ ਉਤਪਾਦਾਂ ਦਾ ਆਯਾਤ ਕੀਤਾ।
ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਤੋਂ ਆਯਾਤ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਉਤਪਾਦ
ਭਾਰਤ, ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਤੋਂ ਸੌਗੀ, ਅਖਰੋਟ, ਬਦਾਮ, ਅੰਜੀਰ, ਪਿਸਤਾ, ਸੁੱਕ ਖੁਰਮਾਨੀ ਵਰਗੇ ਗਿਰੀਦਾਰ ਦਰਾਮਦ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਇਹ ਅਨਾਰ, ਸੇਬ, ਚੈਰੀ, ਕੈਂਟਲੌਪ, ਤਰਬੂਜ, ਹੀਂਗ, ਜੀਰਾ ਤੇ ਕੇਸਰ ਦੀ ਦਰਾਮਦ ਵੀ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਨਿਰਯਾਤ ਕੀਤੇ ਉਤਪਾਦ
ਭਾਰਤ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਨੂੰ ਕਣਕ, ਕੌਫੀ, ਇਲਾਇਚੀ, ਕਾਲੀ ਮਿਰਚ, ਤੰਬਾਕੂ, ਨਾਰੀਅਲ ਤੇ ਨਾਰੀਅਲ ਜੂਟ ਤੋਂ ਬਣਿਆ ਸਾਮਾਨ ਭੇਜਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਇਹ ਕੱਪੜੇ, ਕਨਫੈਕਸ਼ਨਰੀ ਵਸਤੂਆਂ, ਮੱਛੀ ਉਤਪਾਦ, ਸਬਜ਼ੀ ਘਿਓ, ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਦੇ ਤੇਲ ਦਾ ਨਿਰਯਾਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਪੌਦਿਆਂ, ਰਸਾਇਣਕ ਉਤਪਾਦਾਂ ਤੇ ਸਾਬਣਾਂ, ਦਵਾਈਆਂ ਤੇ ਐਂਟੀਬਾਇਓਟਿਕਸ, ਇੰਜਨੀਅਰਿੰਗ ਸਾਮਾਨ, ਬਿਜਲੀ ਦੇ ਸਾਮਾਨ, ਰਬੜ ਦੇ ਉਤਪਾਦਾਂ, ਫੌਜੀ ਉਪਕਰਣਾਂ ਸਮੇਤ ਹੋਰ ਉਤਪਾਦ ਵੀ ਭੇਜਦਾ ਹੈ।
ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਨਾਲ ਵਪਾਰ ਦੀ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਉਮੀਦ: ਅਜੇ ਬੱਗਾ
ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਮਾਮਲਿਆਂ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰ ਅਜੈ ਬੱਗਾ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਤਾਲਿਬਾਨ ਦੇ ਦੌਰ ਵਿੱਚ ਰਿਸ਼ਤੇ ਪਹਿਲਾਂ ਵਰਗੇ ਨਹੀਂ ਰਹਿਣਗੇ। ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਨਾਲ ਭਾਰਤ ਦਾ ਵਪਾਰ ਇੱਕ ਤਰਫਾ ਸੀ। ਭਾਰਤ ਨੇ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਵਿਕਾਸ ਕੀਤਾ, ਪਰ ਹੁਣ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਚੀਨ ਦੇ ਧੁਰੇ ਤੇ ਚਲਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਹੁਣ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਦੇ ਨਾਲ ਵਪਾਰ ਦੀ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਉਮੀਦ ਹੈ। ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਨਾਲ ਵਪਾਰ ਲਗਭਗ ਖਤਮ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਕੈਲੀਫੋਰਨੀਆ ਤੋਂ ਸੁੱਕੇ ਮੇਵੇ ਵੀ ਆਯਾਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਪਰ, ਇਸ ਸਾਲ ਵੀ ਕੁਝ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਹਨ ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਸੁੱਕੇ ਮੇਵਿਆਂ ਦੀਆਂ ਕੀਮਤਾਂ ਹੋਰ ਵਧਣਗੀਆਂ।
ਭਾਰਤ ਦਾ ਗਲੋਬਲ ਕਾਰੋਬਾਰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਵੇਗਾ
ਭਾਰਤ ਨੇ ਪਿਛਲੇ 20 ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 22 ਹਜ਼ਾਰ 251 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦਾ ਨਿਵੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਭਾਰਤ ਦੀ ਰਣਨੀਤੀ ਇਹ ਸੀ ਕਿ ਈਰਾਨ ਦੇ ਚਾਬਹਾਰ ਬੰਦਰਗਾਹ ਨੂੰ ਸੜਕ ਰਾਹੀਂ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਨਾਲ ਜੋੜਿਆ ਜਾਵੇਗਾ। ਈਰਾਨ ਦੇ ਚਾਬਹਾਰ ਬੰਦਰਗਾਹ ਤੋਂ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਦੇ ਦੇਲਾਰਾਮ ਤੱਕ ਸੜਕ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਦਾ ਕੰਮ ਵੀ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਇਸ ਨਾਲ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਦੇ ਰਸਤੇ ਭਾਰਤ ਦੀ ਮੱਧ ਯੂਰਪ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਮਿਲੇਗੀ। ਇਸ ਰਸਤੇ ਰਾਹੀਂ ਭਾਰਤ ਮੱਧ ਯੂਰਪ ਦੇ ਨਾਲ ਵਪਾਰ ਵੀ ਕਰ ਸਕੇਗਾ, ਪਰ ਹੁਣ ਇਹ ਯੋਜਨਾ ਨਿਘਾਰ ਵੱਲ ਜਾ ਰਹੀ ਜਾਪਦੀ ਹੈ. ਪਿਛਲੇ ਦੋ ਦਹਾਕਿਆਂ ਦੌਰਾਨ ਭਾਰਤ ਨੇ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਲਈ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਨੇ ਇੱਥੇ ਦੇਲਾਰਾਮ ਅਤੇ ਜਰੰਜ ਸਲਮਾ ਡੈਮ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ 218 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਲੰਬੀ ਸੜਕ ਬਣਾਈ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਦੀ ਸੰਸਦ ਵੀ ਭਾਰਤ ਵੱਲੋਂ ਬਣਾਈ ਗਈ ਹੈ।
ਆਯਾਤ ਕਿਵੇਂ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ?
ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਚਾਰੇ ਪਾਸੇ ਜ਼ਮੀਨ ਨਾਲ ਘਿਰਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਭਾਵ, ਇਸ ਦੀ ਕੋਈ ਸਮੁੰਦਰੀ ਸੀਮਾ ਨਹੀਂ। ਇਹ ਵਾਹਗਾ ਸਰਹੱਦ ਰਾਹੀਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਰਾਹੀਂ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਨਿਰਯਾਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ, ਹੁਣ ਇਸ ਨੇ ਈਰਾਨ ਦੇ ਚਾਬਹਾਰ ਬੰਦਰਗਾਹ ਰਾਹੀਂ ਨਿਰਯਾਤ ਵੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਹਵਾ ਰਾਹੀਂ ਸੁੱਕੇ ਮੇਵੇ ਵੀ ਸਪਲਾਈ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਤੋਂ ਭਾਰਤ ਦੇ ਨਿਰਯਾਤ ਵਿੱਚ ਸੁੱਕੇ ਫਲਾਂ ਦਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹਿੱਸਾ ਹੈ।