ਪੁਰਾਣੀ ਦਿੱਲੀ, ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਅਤੇ ਦਿੱਲੀ ਐਨਸੀਆਰ… ਤਿੰਨਾਂ ਵਿੱਚ ਕੀ ਹੈ ਫਰਕ?

Delhi NCR: ਤੁਸੀਂ ਅਕਸਰ ਲੋਕਾਂ ਤੋਂ ਜਾਂ ਖ਼ਬਰਾਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਤਿੰਨ ਨਾਮ ਸੁਣੇ ਹੋਣਗੇ, ਦਿੱਲੀ, ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਅਤੇ ਦਿੱਲੀ ਐਨਸੀਆਰ। ਕੀ ਇਹ ਤਿੰਨੋਂ ਇੱਕੋ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਨਾਂ ਹਨ ਜਾਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਕੁਝ ਅੰਤਰ ਹੈ? ਆਓ ਸਮਝੀਏ।

Delh: ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਦਿੱਲੀ ਦਿਲਾਂ ਦਾ ਸ਼ਹਿਰ ਹੈ। ਦੇਸ਼ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਇਹ ਇੱਕ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸ਼ਹਿਰ ਵੀ ਹੈ। ਤੁਹਾਨੂੰ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ ਹਰ ਰਾਜ ਦੇ ਲੋਕ ਮਿਲਣਗੇ। ਇਹ ਸ਼ਹਿਰ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ, ਸੰਸਦ ਭਵਨ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਸਿਆਸਤ ਦਾ ਵੀ ਗੜ੍ਹ ਹੈ। ਸੈਰ ਸਪਾਟੇ ਦੇ ਲਿਹਾਜ਼ ਨਾਲ ਵੀ ਦਿੱਲੀ ਬਹੁਤ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਇਤਿਹਾਸਕ ਇਮਾਰਤਾਂ ਹਨ। ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਸੈਲਾਨੀ ਆਉਂਦੇ-ਜਾਂਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਤੁਸੀਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਸ਼ਹਿਰ ਨੂੰ ਦਿੱਲੀ, ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਅਤੇ ਦਿੱਲੀ ਐਨਸੀਆਰ ਦੇ ਨਾਮ ਨਾਲ ਬੁਲਾਉਂਦੇ ਸੁਣਿਆ ਹੋਵੇਗਾ ਜਾਂ ਤੁਸੀਂ ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਖ਼ਬਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਸੁਣਿਆ ਹੋਵੇਗੇ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤਿੰਨਾਂ ਬਾਰੇ ਭੰਬਲਭੂਸੇ ਵਿੱਚ ਹਨ ਕਿ ਇਹ ਤਿੰਨੇ ਇੱਕੋ ਜਿਹੇ ਹਨ ਜਾਂ ਵੱਖਰੇ। ਇੱਥੇ ਅਸੀਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤਿੰਨਾਂ ਵਿੱਚ ਅੰਤਰ ਦੱਸ ਰਹੇ ਹਾਂ।
ਮਿਥਿਹਾਸ ਅਨੁਸਾਰ ਪਹਿਲਾਂ ਦਿੱਲੀ ਦਾ ਨਾਂ ਇੰਦਰਪ੍ਰਸਥ ਸੀ। ਜਿਸ ਨੂੰ ਪਾਂਡਵਾਂ ਨੇ ਵਸਾਇਆ ਸੀ। ਦਰਅਸਲ, ਦਿੱਲੀ ਕਈ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਦਾ ਸਮੂਹ ਹੈ। ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ 80 ਈਸਾ ਪੂਰਵ ਵਿੱਚ ਗੌਤਮ ਵੰਸ਼ ਦੇ ਰਾਜਾ ਢਿੱਲੂ ਨੇ ਇਸ ਸ਼ਹਿਰ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਉਦੋਂ ਇਸ ਸ਼ਹਿਰ ਦਾ ਨਾਂ ਢਿੱਲੂ ਸੀ, ਸਮੇਂ ਦੇ ਨਾਲ ਇਹ ਢਿੱਲੂ ਤੋਂ ਦਿੱਲੀ ਬਣ ਗਿਆ। ਜਦੋਂ ਕਿ ਕੁਝ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਦਿੱਲੀ ਦਾ ਨਾਮ ਤੋਮਰ ਵੰਸ਼ ਦੇ ਰਾਜਾ ਧਵ ਨੇ ਬਦਲ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਇਸ ਇਲਾਕੇ ਦਾ ਨਾਂ ਢੇਲੀ ਰੱਖਿਆ। ਇਸ ਦਾ ਕਾਰਨ ਇਹ ਸੀ ਕਿ ਇੱਥੇ ਇੱਕ ਥੰਮ੍ਹ ਢਿੱਲਾ ਸੀ। ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਇਹ ਢਿੱਲਾ ਸ਼ਬਦ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਦਿੱਲੀ ਬਣ ਗਿਆ।

ਪੁਰਾਣੀ ਦਿੱਲੀ

ਦਿੱਲੀ ਆਪਣੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਕਈ ਵਾਰ ਤਬਾਹ ਹੋਈ ਹੈ ਅਤੇ ਵਸਾਈ ਗਈ ਹੈ। ਪੁਰਾਣੀ ਦਿੱਲੀ ਦਾ ਨਾਂ ਮੁਗਲ, ਖਿਲਜੀ, ਤੁਗਲਕ ਅਤੇ ਸੱਯਦ ਵਰਗੇ ਰਾਜਵੰਸ਼ਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਇਤਿਹਾਸ ਅਨੁਸਾਰ ਮੁਗਲ ਕਾਲ ਵਿੱਚ ਹੁਮਾਯੂੰ ਨੇ ਦਿੱਲੀ ਨੂੰ ਜਿੱਤ ਕੇ ਮੁਗਲਾਂ ਤੋਂ ਖੋਹ ਲਿਆ ਸੀ। ਸਤਾਰ੍ਹਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਹਜਹਾਂ ਨੇ ਦਿੱਲੀ ਨੂੰ ਮੁੜ ਵਸਾਇਆ ਅਤੇ ਹੁਣ ਇਸਨੂੰ ਸ਼ਾਹਜਹਾਨਾਬਾਦ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਿਸ ਨੂੰ ਅੱਜ ਅਸੀਂ ਪੁਰਾਣੀ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਨਾਂ ਨਾਲ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ।

ਦਿੱਲੀ-ਐੱਨ.ਸੀ.ਆਰ

ਦਿੱਲੀ NCR ਦਾ ਪੂਰਾ ਨਾਮ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਖੇਤਰ ਹੈ। ਹਰਿਆਣਾ, ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਰਾਜਸਥਾਨ ਦੇ ਕੁਝ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵੀ ਇਸ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਦਿੱਲੀ ਐਨਸੀਆਰ ਵਿੱਚ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ 8 ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ, ਹਰਿਆਣਾ ਦੇ 14 ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਅਤੇ ਰਾਜਸਥਾਨ ਦੇ ਦੋ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਦਰਅਸਲ, ਵਧਦੀ ਆਬਾਦੀ ਦੇ ਮੱਦੇਨਜ਼ਰ, ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਆਸ-ਪਾਸ ਦੇ ਖੇਤਰਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਦਿੱਲੀ ਵਰਗਾ ਦਰਜਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਦਿੱਲੀ ਐਨ.ਸੀ.ਆਰ. ਇਸ ਵਿੱਚ ਗਾਜ਼ੀਆਬਾਦ, ਨੋਇਡਾ ਅਤੇ ਗੁਰੂਗ੍ਰਾਮ ਸਮੇਤ ਕੁੱਲ 19 ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਹਨ।

ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ

ਇਹ ਵੀ ਦਿੱਲੀ ਦਾ ਹੀ ਇੱਕ ਛੋਟਾ ਜਿਹਾ ਇਲਾਕਾ ਹੈ। ਜਿਸ ਨੂੰ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ 20ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਬਣਾਇਆ ਸੀ। ਇਸ ਖੇਤਰ ਦੀਆਂ ਖੂਬਸੂਰਤ ਇਮਾਰਤਾਂ ਨੂੰ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਆਰਕੀਟੈਕਟ ਐਡਵਿਨ ਲੁਟੀਅਨ ਅਤੇ ਸਰ ਹਰਬਰਟ ਬੇਕਰ ਦੁਆਰਾ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਕਨਾਟ ਪਲੇਸ ਅਤੇ ਲੋਧੀ ਗਾਰਡਨ, ਇੰਡੀਆ ਗੇਟ, ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਭਵਨ ਅਤੇ ਸੰਸਦ ਭਵਨ ਵਰਗੀਆਂ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਇਮਾਰਤਾਂ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਦਾ ਹੀ ਹਿੱਸਾ ਹਨ।