ਮੌਜੂਦਾ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ, ਭਾਰਤ ਡਿਜੀਟਲ ਭੁਗਤਾਨ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਹੈ। ਅਮਰੀਕਾ ਅਤੇ ਕਈ ਹੋਰ ਵਿਕਸਤ ਦੇਸ਼ ਡਿਜੀਟਲ ਭੁਗਤਾਨ (digital payment) ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਕਈ ਮੀਲ ਪਿੱਛੇ ਹਨ। ਭਾਰਤ ਦੀ ਇਸ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਕਾਰਨ UPI ਹੈ। ਰਿਜ਼ਰਵ ਬੈਂਕ ਦੇ ਗਵਰਨਰ ਸ਼ਕਤੀਕਾਂਤ ਦਾਸ (Reserve Bank Governor Shaktikanta Das) ਵੀ ਯੂਪੀਆਈ ਨੂੰ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਮੰਨਦੇ ਹਨ।
ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਕੰਪਨੀਆਂ ਦੇ ਯੋਗਦਾਨ ਦੀ ਤਰੀਫ
ਆਰਬੀਆਈ ਗਵਰਨਰ ਦਾਸ ਵੀਰਵਾਰ ਨੂੰ ਇੱਕ ਪੁਰਸਕਾਰ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈ ਰਹੇ ਸਨ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਰਾਜਪਾਲ ਦਾਸ ਨੇ ਯੂਪੀਆਈ ਸਮੇਤ ਕਈ ਮੁੱਦਿਆਂ 'ਤੇ ਗੱਲਬਾਤ ਕੀਤੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਯੂਪੀਆਈ ਸ਼ਾਇਦ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵ ਲੀਡਰ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਯੂਪੀਆਈ ਭਾਵ ਯੂਨੀਫਾਈਡ ਪੇਮੈਂਟ ਇੰਟਰਫੇਸ ਨੂੰ ਦੇਸ਼ ਭਰ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹੀ ਸਫ਼ਲ ਬਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਕੰਪਨੀਆਂ ਦੇ ਯੋਗਦਾਨ ਦੀ ਵੀ ਸ਼ਲਾਘਾ ਕੀਤੀ।
ਇੰਝ ਵਧਿਆ ਯੂਪੀਆਈ ਦਾ ਇਸਤੇਮਾਲ
UPI ਅੱਜ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਭੁਗਤਾਨ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਮਾਧਿਅਮ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਅੱਜ-ਕੱਲ੍ਹ ਦੂਰ-ਦੁਰਾਡੇ ਦੇ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਲੋਕ UPI ਰਾਹੀਂ ਅੰਨ੍ਹੇਵਾਹ ਲੈਣ-ਦੇਣ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਆਰਬੀਆਈ ਅਤੇ ਐਨਪੀਸੀਆਈ ਨੇ ਇਸ ਲਈ ਲਗਾਤਾਰ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ। ਕੁਝ ਸਮਾਂ ਪਹਿਲਾਂ, UPI Lite ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਤਾਂ ਜੋ ਬਿਨਾਂ ਇੰਟਰਨੈਟ ਦੇ ਵੀ UPI ਰਾਹੀਂ ਭੁਗਤਾਨ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕੇ। ਦਸੰਬਰ 'ਚ ਹੋਈ ਬੈਠਕ 'ਚ ਰਿਜ਼ਰਵ ਬੈਂਕ ਨੇ ਕੁਝ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ 'ਚ UPI ਭੁਗਤਾਨ ਦੀ ਸੀਮਾ 1 ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਤੋਂ ਵਧਾ ਕੇ 5 ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ, Paytm, Google Pay, Amazon Pay, Phone Pay, Bharat Pay, Mobikwik ਵਰਗੀਆਂ ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਪੇਮੈਂਟ ਐਪਸ ਨੇ ਵੀ UPI ਦੀ ਸਵੀਕ੍ਰਿਤੀ ਵਧਾਉਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕੀਤੀ।
ਮਜ਼ਬੂਤ ਬਣ ਕੇ ਉਭਰਿਆ ਬੈਂਕਿੰਗ ਸਿਸਟਮ
ਬੈਂਕਿੰਗ ਖੇਤਰ ਦੇ ਬਾਰੇ 'ਚ ਰਿਜ਼ਰਵ ਬੈਂਕ ਦੇ ਗਵਰਨਰ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਪਿਛਲੇ ਕੁਝ ਸਾਲਾਂ ਦੌਰਾਨ ਇਸ ਸੈਕਟਰ ਨੇ ਅਣਕਿਆਸੇ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਨਾਲ ਮਜ਼ਬੂਤੀ ਨਾਲ ਲੜਿਆ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਮੰਨਿਆ ਕਿ ਪਿਛਲੇ ਕੁਝ ਸਾਲਾਂ ਦੌਰਾਨ ਭਾਰਤੀ ਬੈਂਕਿੰਗ ਖੇਤਰ ਨੂੰ ਕਈ ਗੰਭੀਰ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ, ਪਰ ਬੈਂਕਿੰਗ ਖੇਤਰ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਭ ਦਾ ਮਜ਼ਬੂਤੀ ਨਾਲ ਸਾਹਮਣਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਪਹਿਲਾਂ ਨਾਲੋਂ ਮਜ਼ਬੂਤ ਹੋ ਕੇ ਉੱਭਰਿਆ। ਆਰਬੀਆਈ ਗਵਰਨਰ ਇਸ ਦਾ ਸਿਹਰਾ ਬੈਂਕਿੰਗ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਸਬੰਧਤ ਧਿਰਾਂ ਨੂੰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।
ਫਰਜ਼ੀ ਲੋਨ ਐਪ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਲਏ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸਖ਼ਤ ਐਕਸ਼ਨ
ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਫਿਨਟੈਕ ਸੈਕਟਰ ਲਗਾਤਾਰ ਵਧ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਪਰ ਇਸ ਨੂੰ ਸਥਿਰਤਾ ਨਾਲ ਅੱਗੇ ਵਧਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਸਾਡਾ ਜ਼ੋਰ ਇਸ 'ਤੇ ਹੈ। ਫਰਾਡ ਲੋਨ ਦੇਣ ਵਾਲੀ ਐਪ ਭਾਵ ਫਰਜ਼ੀ ਲੋਨ ਐਪ ਬਾਰੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਕੇਂਦਰੀ ਬੈਂਕ ਇਸ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਚਿੰਤਤ ਹੈ। ਕੇਂਦਰੀ ਬੈਂਕ ਇਸ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਲਈ ਸਰਕਾਰ ਅਤੇ ਸਬੰਧਤ ਮੰਤਰਾਲਿਆਂ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਕੰਮ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਸ਼ੱਕੀ ਐਪਸ ਖਿਲਾਫ਼ ਬਣਦੀ ਕਾਰਵਾਈ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ।
ਕ੍ਰਿਪਟੋਕਰੰਸੀ ਉਭਰ ਰਹੇ ਬਾਜ਼ਾਰਾਂ ਲਈ ਹੈ ਖ਼ਤਰਨਾਕ
ਸ਼ਕਤੀਕਾਂਤ ਦਾਸ ਨੇ ਵੀ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦੌਰਾਨ ਕ੍ਰਿਪਟੋਕਰੰਸੀ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕੀਤੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਕ੍ਰਿਪਟੋ 'ਤੇ ਰਿਜ਼ਰਵ ਬੈਂਕ ਦੇ ਰੁਖ 'ਚ ਕੋਈ ਬਦਲਾਅ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਸ ਰਸਤੇ 'ਤੇ ਚੱਲਣ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਖ਼ਤਰਾ ਹੈ। ਸ਼ੁਰੂ ਤੋਂ ਹੀ, ਆਰਬੀਆਈ ਗਵਰਨਰ ਕ੍ਰਿਪਟੋਕਰੰਸੀ ਨੂੰ ਸਾਰੇ ਦੇਸ਼ਾਂ, ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਉਭਰ ਰਹੇ ਬਾਜ਼ਾਰਾਂ ਦੀ ਵਿੱਤੀ ਸਥਿਰਤਾ ਲਈ ਇੱਕ ਖਤਰਾ ਦੱਸ ਰਿਹਾ ਹੈ।