ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਸੀ ਜੋ ਆਪਣੇ ਘਰ ਦੇ ਖਰਚੇ ਪੂਰੇ ਕਰਨ ਲਈ ਅਖਬਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਲੇਖ ਲਿਖਦਾ ਸੀ। ਦੇਸ਼ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਲਾਲ ਬਹਾਦਰ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ। ਅੱਜ ਅਸੀਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਲਾਲ ਬਹਾਦੁਰ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦੀ ਉਹ ਕਹਾਣੀ ਦੱਸਾਂਗੇ, ਜਦੋਂ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਜੀ ਨੂੰ ਰੂਸ ਤੋਂ ਓਵਰਕੋਟ ਮਿਲਿਆ ਸੀ, ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇੱਕ ਲੋੜਵੰਦ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।
ਦੱਸ ਦਈਏ ਕਿ ਇਹ ਘਟਨਾ ਜਨਵਰੀ 1966 ਦੀ ਹੈ। ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿਚਾਲੇ ਸਮਝੌਤੇ ਲਈ ਮੀਟਿੰਗ ਬੁਲਾਈ ਗਈ। ਜਿਸ ਵਿਚ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਲਾਲ ਬਹਾਦਰ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੋਵੀਅਤ ਸੰਘ ਦੇ ਤਾਸ਼ਕੰਦ (ਹੁਣ ਉਜ਼ਬੇਕਿਸਤਾਨ) ਗਏ ਸਨ। ਜਿੱਥੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਤਤਕਾਲੀ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਅਯੂਬ ਖਾਨ ਵੀ ਮੌਜੂਦ ਸਨ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਤਾਸ਼ਕੰਦ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਠੰਢ ਸੀ ਅਤੇ ਲਾਲ ਬਹਾਦੁਰ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਨੇ ਸਿਰਫ਼ ਆਪਣਾ ਊਨੀ ਕੋਟ ਪਾਇਆ ਹੋਇਆ ਸੀ।
ਰੂਸ ਦੇ ਤਤਕਾਲੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਅਲੈਕਸੀ ਕੋਸੀਗਿਨ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪਹਿਰਾਵਾ ਦੇਖਿਆ ਅਤੇ ਤਾਸ਼ਕੰਦ ਦੀ ਠੰਡ ਤੋਂ ਸਮਝ ਲਿਆ ਕਿ ਲਾਲ ਬਹਾਦਰ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਬੀਮਾਰ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਸੋਚ ਕੇ ਉਸ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਓਵਰਕੋਟ ਗਿਫਟ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਪਹਿਨ ਕੇ ਉਹ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਠੰਡ ਤੋਂ ਬਚਾ ਸਕਦੇ ਸੀ।ਪਰ ਲਾਲ ਬਹਾਦੁਰ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਨੇ ਉਹ ਕੋਟ ਨਹੀਂ ਪਹਿਨਿਆ ਸੀ। ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਜਦੋਂ ਕੋਸੀਗਿਨ ਲਾਲ ਬਹਾਦੁਰ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਨੂੰ ਖਾਦੀ ਦਾ ਕੋਟ ਪਾਏ ਦੇਖਿਆ, ਤਾਂ ਉਹ ਹੈਰਾਨ ਰਹਿ ਗਏ। ਕੋਸੀਗਿਨ ਨੇ ਸੋਚਿਆ ਕਿ ਸ਼ਾਇਦ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਕੋਟ ਪਸੰਦ ਨਹੀਂ ਆਇਆ। ਪਰ ਉਹ ਝਿਜਕਿਆ ਅਤੇ ਲਾਲ ਬਹਾਦਰ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਨੂੰ ਪੁੱਛਿਆ ਕਿ ਕੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕੋਟ ਪਸੰਦ ਨਹੀਂ ਹੈ?
ਭਾਰਤ ਦੇ ਤਤਕਾਲੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨੇ ਜਵਾਬ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਕੋਟ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਚੰਗਾ ਸੀ, ਸਗੋਂ ਬਹੁਤ ਗਰਮ ਵੀ ਸੀ। ਪਰ ਮੈਂ ਇਸਨੂੰ ਆਪਣੀ ਟੀਮ ਦੇ ਇੱਕ ਮੈਂਬਰ ਨੂੰ ਕੁਝ ਦਿਨਾਂ ਲਈ ਪਹਿਨਣ ਲਈ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਉਹ ਇਸ ਸਰਦੀਆਂ ਵਿੱਚ ਪਹਿਨਣ ਲਈ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਗਰਮ ਕੱਪੜੇ ਨਹੀਂ ਲਿਆਇਆ ਸੀ।
ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਤਾਸ਼ਕੰਦ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਦੇ ਸਨਮਾਨ ਵਿੱਚ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਸਮਾਗਮ ਕਰਵਾਇਆ ਗਿਆ। ਇਸ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਵਿੱਚ ਰੂਸ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨੇ ਸਾਰੀ ਘਟਨਾ ਨੂੰ ਜਨਤਕ ਕਰਦਿਆਂ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਭਾਵੇਂ ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ ਦੇ ਲੋਕ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਹਨ ਪਰ ਭਾਰਤ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਲਾਲ ਬਹਾਦਰ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਇੱਕ ਸੁਪਰ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਹਨ।
ਕੁਲਦੀਪ ਨਈਅਰ ਨੇ ਆਪਣੀ ਆਤਮਕਥਾ ਵਿੱਚ ਦੱਸਿਆ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਲਾਲ ਬਹਾਦਰ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਨੂੰ ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਲੇਖ ਲਿਖਣ ਲਈ ਮਨਾ ਲਿਆ ਸੀ। ਕਿਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਹ ਇਸ ਗੱਲ ਲਈ ਰਾਜ਼ੀ ਹੋ ਗਏ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਲੇਖ ਚਾਰ ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਛਪਣੇ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਏ ਸਨ। ਹਰ ਅਖਬਾਰ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਇੱਕ ਲੇਖ ਲਈ 500 ਰੁਪਏ ਦਿੱਤੇ, ਜੋ ਕਿ ਇੱਕ ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰ ਵਜੋਂ ਉਸਦੀ ਮਹੀਨਾਵਾਰ ਤਨਖਾਹ ਸੀ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਹਰ ਮਹੀਨੇ ਦੋ ਹਜ਼ਾਰ ਰੁਪਏ ਹੋਰ ਮਿਲਣ ਲੱਗੇ।
ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿਚਕਾਰ 10 ਜਨਵਰੀ 1966 ਨੂੰ ਤਾਸ਼ਕੰਦ ਵਿੱਚ ਸਮਝੌਤਾ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਅਗਲੇ ਹੀ ਦਿਨ 11 ਜਨਵਰੀ ਨੂੰ ਲਾਲ ਬਹਾਦੁਰ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਦੀ ਉੱਥੇ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਅਯੂਬ ਖਾਨ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਸ ਸਥਾਨ 'ਤੇ ਪਹੁੰਚੇ ਜਿੱਥੇ ਲਾਲ ਬਹਾਦਰ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਠਹਿਰੇ ਹੋਏ ਸਨ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮ੍ਰਿਤਕ ਦੇਹ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਅਯੂਬ ਖ਼ਾਨ ਦੇ ਮੂੰਹੋਂ ਸਿਰਫ਼ ਇਹੀ ਨਿਕਲਿਆ ਕਿ ਇਹ ਉਹ ਵਿਅਕਤੀ ਹੈ ਜੋ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਇਕੱਠੇ ਕਰ ਸਕਦਾ ਸੀ।
ਜਦੋਂ ਲਾਲ ਬਹਾਦੁਰ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਜੀ ਦੀ ਮ੍ਰਿਤਕ ਦੇਹ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਤਾਸ਼ਕੰਦ ਹਵਾਈ ਅੱਡੇ 'ਤੇ ਲਿਆਂਦਾ ਗਿਆ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਤਿੰਨਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ, ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਝੰਡੇ ਹੇਠਾਂ ਉਤਾਰੇ ਗਏ ਸਨ। ਸੋਵੀਅਤ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਕੋਸੀਗਿਨ ਅਤੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਅਯੂਬ ਖਾਨ ਨੇ ਖੁਦ ਲਾਸ਼ ਨੂੰ ਜਹਾਜ਼ ਵਿਚ ਲਿਜਾਣ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਆਪਣੇ ਮੋਢਿਆਂ 'ਤੇ ਚੁੱਕੀ ਸੀ।