ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ: ਮਨੁੱਖੀ ਸਰੀਰ ਦਾ ਕਾਰਜ ਮਨ ’ਤੇ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਸੂਚਨਾ ਤੇ ਡਾਟਾ ਨੂੰ ਪ੍ਰੋਸੈੱਸ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਦਿਮਾਗ ਸਰੀਰ ਦੇ ਵੱਖੋ-ਵੱਖਰੇ ਹਿੱਸਿਆਂ ਨੂੰ ਮਾਰਗ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਨੂੰ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕੰਮ ਕਰਨੇ ਹਨ। ਭਾਵੇਂ, ਸਮੇਂ ਦੇ ਨਾਲ ਪਤਨ ਕਾਰਨ ਮੁਹਾਰਤ ਵਿੱਚ ਕਮੀ ਆਉਣੀ ਸੁਭਾਵਕ ਹੈ ਪਰ ਕੀ ਦਿਮਾਗ ਨੂੰ ਅਪਗ੍ਰੇਡ ਕਰਨ ਦਾ ਕੋਈ ਤਰੀਕਾ ਹੈ? ਇੱਕ ਤਰੀਕਾ ਹੈ ਪਰ ਤੁਹਾਨੂੰ ਇਹ ਕੰਮ ਆਪਣੇ-ਆਪ ਹੀ ਕਰਨਾ ਪਏਗਾ। ਕੁਝ ਉਪਾਅ ਦੱਸੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੁਆਰਾ ਤੁਸੀਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਦਿਮਾਗ ਨੂੰ ਹੋਰ ਤਿੱਖਾ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ।
ਦਿਮਾਗ ਗੇਮਾਂ ਖੇਡਣਾ-ਸਿੱਖਣ ਦੇ ਮੁਢਲੇ ਪੜਾਅ ਵਿੱਚ, ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਅਕਸਰ ਬੁਝਾਰਤਾਂ ਤੇ ਹੋਰ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਹੱਲ ਕਰਨ ਲਈ ਦਿੱਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਮਝ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਦਾ ਇੱਕ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹਿੱਸਾ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਭਾਵੇਂ, ਵਿਗਿਆਨ ਸਿਫਾਰਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਦਿਮਾਗ ਦੇ ਕਾਰਜਾਂ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਜੀਵਨ ਦੇ ਬਾਅਦ ਦੇ ਪੜਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਕੀਤੀ ਜਾਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।
ਖੋਜ ਸੁਝਾਅ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਮਨ ਦੀਆਂ ਖੇਡਾਂ ਜਿਵੇਂ ਬੁਝਾਰਤਾਂ, ਕਾਰਡ ਗੇਮਜ਼, ਕੁਇਜ਼ ਦਿਮਾਗ ਨੂੰ ਰੁੱਝਿਆ ਰੱਖ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਅਭਿਆਸ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਤ ਕਰ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਦਿਮਾਗ਼ ਦੀਆਂ ਖੇਡਾਂ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣਾਤਮਕ ਹੁਨਰ, ਯਾਦਦਾਸ਼ਤ, ਰਚਨਾਤਮਕਤਾ ਅਤੇ ਵਿਚਾਰ ਨੂੰ ਵੀ ਸੁਧਾਰ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ।
ਕੋਈ ਭਾਸ਼ਾ ਸਿੱਖਣਾ- ਤੁਹਾਡਾ ਦੋ ਭਾਸਾਵਾਦ ਲੰਮੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਤੁਹਾਡੇ ਦਿਮਾਗ ਨੂੰ ਲਾਭ ਪਹੁੰਚਾਏਗਾ। ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਖੋਜ ਬੋਧਾਤਮਕ ਕਾਰਜਾਂ ਨੂੰ ਬਿਹਤਰ ਬਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਦੋਭਾਸ਼ਾਵਾਦ ਦੇ ਲਾਭਾਂ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕਰਦੀ ਹੈ। ‘ਪਬਮੇਡ ਸੈਂਟਰਲ’ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਇੱਕ ਸਮੀਖਿਆ ਅਨੁਸਾਰ, ਦੋਭਾਸਾਵਾਦ ਰਚਨਾਤਮਕਤਾ, ਸਿੱਖਣ ਦੇ ਹੁਨਰ ਅਤੇ ਯਾਦਦਾਸ਼ਤ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਉਮਰ-ਸੰਬੰਧੀ ਬੋਧ ਗਿਰਾਵਟ ਦੇ ਜੋਖਮ ਨੂੰ ਵੀ ਘਟਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਸਾਜ਼ ਵਜਾਉਣਾ ਜਾਂ ਸੰਗੀਤ ਸਿੱਖਣਾ- ਪਿਆਨੋ-ਵਾਦਕ, ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਰਫ਼ਤਾਰ ਨਾਲ ਔਖੇ ਤੋਂ ਔਖਾ ਸੁਰ ਵਜਾਉਣ ਜਾਂ ਗਿਟਾਰ-ਵਾਦਕ ਦੇ ਝੂਮਣ ਦਾ ਰਾਜ਼ ਦਿਮਾਗ਼ ਵਿੱਚ ਲੁਕਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ‘ਪਲੋਸ ਵਨ’ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਖੋਜ ਨੇ ਦਿਖਾਇਆ ਹੈ ਕਿ ਸੰਗੀਤ ਰਚਨਾਤਮਕਤਾ, ਮੂਡ ਅਤੇ ਬੋਧਾਤਮਕ ਕਾਰਜ ਨੂੰ ਵਧਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਮਸ਼ੀਨ ਸਿਖਲਾਈ ਇੱਕ ਹੁਨਰ ਹੈ ਅਤੇ ਸਿੱਖਣ, ਮਾਸਪੇਸ਼ੀ ਦੀ ਯਾਦਦਾਸ਼ਤ ਤੇ ਤਾਲਮੇਲ ਵਿੱਚ ਵੀ ਸੁਧਾਰ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਮੈਡੀਟੇਸ਼ਨ- ਮੈਡੀਟੇਸ਼ਨ ਦਾ ਅਭਿਆਸ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਕਾਲ ਤੋਂ ਭਾਰਤੀ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਮਨ ਨੂੰ ਸ਼ਾਂਤ ਕਰਨ ਅਤੇ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਅਰਾਮ ਦੇਣ ਦੀ ਯੋਗਤਾ ਦੇ ਕਾਰਨ ਇਸ ਨੂੰ ਹੁਣ ਪੂਰੀ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਅਪਣਾਇਆ ਤੇ ਅਭਿਆਸ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਖੋਜ ਅਨੁਸਾਰ, ਮੈਡੀਟੇਸ਼ਨ ਦਾ ਸਬੰਧ ਸੂਚਨਾ ਨੂੰ ਪ੍ਰੋਸੈੱਸ ਕਰਨ, ਮਾਨਸਿਕ ਸਥਿਤੀਆਂ ਦੇ ਜੋਖਮ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਤੇ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਬਿਹਤਰ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਯੋਗਤਾ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।