Budget 2022: ਗੁਪਤ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਬੇਸਮੈਂਟ 'ਚ ਤਿਆਰ ਹੁੰਦਾ ਬਜਟ, ਵਿੱਤ ਮੰਤਰੀ ਸਣੇ ਅੰਡਰਗਰਾਊਂਡ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਅਧਿਕਾਰੀ

Budget 2022: ਕੱਲ੍ਹ ਯਾਨੀ 1 ਫਰਵਰੀ ਨੂੰ ਸੰਸਦ ਦਾ ਬਜਟ ਸੈਸ਼ਨ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਵਿੱਤ ਮੰਤਰੀ ਨਿਰਮਲਾ ਸੀਤਾਰਮਨ ਚੌਥੀ ਵਾਰ ਬਜਟ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਸਾਲ 2019 ਵਿੱਚ ਵਿੱਤ ਮੰਤਰੀ ਬਣਾਏ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਹ ਵਿਭਾਗ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ ਹੀ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਬਜਟ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਦਾ ਕੰਮ ਜ਼ੋਰਾਂ-ਸ਼ੋਰਾਂ ਨਾਲ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਬਜਟ ਛਾਪਣ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਗੁਪਤਤਾ ਬਣਾਈ ਰੱਖਣ ਦੀ ਪਰੰਪਰਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਹ ਕੰਮ ਇੰਨਾ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਹੈ ਕਿ ਤਿਆਰੀ ਵਿਚ ਲੱਗੇ ਸਾਰੇ ਅਧਿਕਾਰੀ ਅੰਡਰ ਗਰਾਊਂਡ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਬਜਟ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਅਧਿਕਾਰੀ ਸੰਸਦ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਕਿਸੇ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆ ਸਕਦੇ ਹਨ।

ਦਰਅਸਲ, 1950 ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਬਜਟ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਲੀਕ ਹੋ ਗਏ ਸਨ। ਉਦੋਂ ਤੱਕ ਬਜਟ ਦੀ ਛਪਾਈ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਭਵਨ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦੀ ਸੀ। ਲੀਕ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬਜਟ ਦੀ ਛਪਾਈ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਭਵਨ ਤੋਂ ਮਿੰਟੋ ਰੋਡ ਵਾਲੀ ਪ੍ਰੈੱਸ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਹੋ ਗਈ। ਬਜਟ ਲਗਪਗ 30 ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਮਿੰਟੋ ਰੋਡ ਪ੍ਰੈਸ ਵਿੱਚ ਛਪਦਾ ਰਿਹਾ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ 1980 ਵਿੱਚ ਬਜਟ ਛਾਪਣ ਦਾ ਕੰਮ ਨਾਰਥ ਬਲਾਕ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਉਦੋਂ ਤੋਂ ਹੀ ਨਾਰਥ ਬਲਾਕ ਵਿੱਚ ਹੀ ਬਜਟ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਦਾ ਕੰਮ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਹੈ।

ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਤੋਂ ਹੀ ਚਮੜੇ ਦੇ ਬ੍ਰੀਫਕੇਸ ਵਿੱਚ ਬਜਟ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਦੀ ਪਰੰਪਰਾ ਸੀ। ਇਹ ਪਰੰਪਰਾ ਨਿਰਮਲਾ ਸੀਤਾਰਮਨ ਦੇ ਵਿੱਤ ਮੰਤਰੀ ਬਣਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਟੁੱਟ ਗਈ। ਜਦੋਂ ਸੀਤਾਰਮਨ ਨੇ 2019 ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਪਹਿਲਾ ਬਜਟ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ, ਤਾਂ ਉਸ ਨੇ ਬ੍ਰੀਫਕੇਸ ਦੀ ਪਰੰਪਰਾ ਨੂੰ ਤਿਆਗ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਇੱਕ ਲਾਲ ਕੱਪੜੇ ਵਿੱਚ ਲਪੇਟੀ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦੀ ਅਲਮਾਰੀ ਵਿੱਚ ਬਜਟ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਸੰਸਦ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਾਇਆ। ਬ੍ਰੀਫਕੇਸ ਦੀ ਪਰੰਪਰਾ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਚੱਲੀ ਆ ਰਹੀ ਸੀ।

ਬਜਟ ਬਾਰੇ ਕੋਈ ਵੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਲੀਕ ਨਾ ਹੋਵੇ, ਇਸ ਲਈ ਉੱਤਰੀ ਬਲਾਕ ਦੇ ਸਕੱਤਰੇਤ ਦੀ ਇਮਾਰਤ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ ਹਫ਼ਤੇ ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਉੱਚ ਪੱਧਰੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦੇ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਇੰਟੈਲੀਜੈਂਸ ਬਿਊਰੋ ਦੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਹਲਵਾ ਸਮਾਗਮ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਬਜਟ ਦੀ ਛਪਾਈ ਦਾ ਕੰਮ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਰਸਮ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਛਪਾਈ ਵਿੱਚ ਲੱਗੇ ਸਾਰੇ ਅਧਿਕਾਰੀ ਨਾਰਥ ਬਲਾਕ ਦੇ ਬੇਸਮੈਂਟ ਵਿੱਚ ਬੰਦ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬੇਸਮੈਂਟ ਦੇ ਬਾਹਰ ਕਿਸੇ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਕਰਨ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ। ਬੇਸਮੈਂਟ ਵਿਚਲੇ ਕੰਪਿਊਟਰਾਂ ਦੇ ਇੰਟਰਨੈਟ ਕਨੈਕਸ਼ਨ ਕੱਟੇ ਹੋਏ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਹ ਐਨਆਈਸੀ ਦੇ ਸਰਵਰ ਤੋਂ ਵੀ ਕੱਟੇ ਹੋਏ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।

ਹਾਲਾਂਕਿ ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਬਜਟ ਛਾਪਣ ਦੀ ਰਵਾਇਤ ਨੂੰ ਵੀ ਬਰੇਕ ਲੱਗ ਗਈ ਸੀ। ਨਿਰਮਲਾ ਸੀਤਾਰਮਨ ਨੇ 2021 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਿੰਟ ਕੀਤੇ ਬਜਟ ਦੀ ਬਜਾਏ ਡਿਜੀਟਲ ਬਜਟ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਪਰੰਪਰਾ ਨੂੰ ਤੋੜਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਬਜਟ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਲਈ ਗੁਪਤਤਾ ਦੀ ਲੋੜ ਖਤਮ ਨਹੀਂ ਹੋਈ ਹੈ। ਬਜਟ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ 01 ਫਰਵਰੀ ਨੂੰ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵਿੱਤ ਮੰਤਰੀ ਕੋਲ ਪਹੁੰਚਦਾ ਹੈ। ਵਿੱਤ ਮੰਤਰੀ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਨੂੰ ਬਜਟ ਬਾਰੇ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਅਤੇ ਪੂਰੇ ਮੰਤਰੀ ਮੰਡਲ ਨੂੰ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇੱਥੋਂ ਵਿੱਤ ਮੰਤਰੀ ਲੋਕ ਸਭਾ ਵਿੱਚ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤੇ ਬਜਟ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ।