75 ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ 41 ਸਾਲ ਨਹਿਰੂ-ਗਾਂਧੀ ਪਰਿਵਾਰ ਰਿਹੈ ਕਾਂਗਰਸ ਦਾ ਪ੍ਰਧਾਨ, ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇੰਝ ਰਿਹੈ ਕਾਂਗਰਸ ਦਾ ਸਫ਼ਰ
75 ਸਾਲਾਂ 'ਚ 41 ਸਾਲ ਕਾਂਗਰਸ ਪ੍ਰਧਾਨ ਵਜੋਂ ਨਹਿਰੂ-ਗਾਂਧੀ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਰਹੇ। ਇਹ ਭਾਰਤ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੇ ਕੁੱਲ ਸਾਲਾਂ ਦਾ 55 ਫ਼ੀਸਦੀ ਹੈ।
Congress Presidents Since 1947: ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਕਾਂਗਰਸ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਪਾਰਟੀ ਸੀ। ਇੱਕ ਸਮਾਂ ਅਜਿਹਾ ਵੀ ਆਇਆ ਹੈ ਜਦੋਂ ਦਹਾਕਿਆਂ ਤੱਕ ਇਸ ਪਾਰਟੀ ਨੂੰ ਕੋਈ ਮੁਕਾਬਲਾ ਦੇਣ ਵਾਲਾ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਹੁਣ ਕਾਂਗਰਸ ਦੀ ਹਾਲਤ 'ਤੇ ਸਵਾਲ ਖੜ੍ਹੇ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ। ਕਈ ਵੱਡੇ ਨੇਤਾ ਪਾਰਟੀ ਛੱਡ ਕੇ ਭਾਜਪਾ 'ਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਕਾਂਗਰਸ ਪ੍ਰਧਾਨ ਦੀ ਚੋਣ ਇਨ੍ਹੀਂ ਦਿਨੀਂ ਸੁਰਖੀਆਂ 'ਚ ਹੈ।
1947 ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਹੁਣ ਤੱਕ ਕਾਂਗਰਸ ਪ੍ਰਧਾਨ ਦੇ ਅਹੁਦੇ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰੀਏ ਤਾਂ 75 ਸਾਲਾਂ 'ਚ 41 ਸਾਲ ਕਾਂਗਰਸ ਪ੍ਰਧਾਨ ਵਜੋਂ ਨਹਿਰੂ-ਗਾਂਧੀ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਰਹੇ। ਇਹ ਭਾਰਤ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੇ ਕੁੱਲ ਸਾਲਾਂ ਦਾ 55 ਫ਼ੀਸਦੀ ਹੈ। ਕਾਂਗਰਸ ਵਿੱਚ ਨਹਿਰੂ-ਗਾਂਧੀ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਕੁੱਲ ਪੰਜ ਪ੍ਰਧਾਨ ਸਨ ਅਤੇ ਅਜਿਹੇ 13 ਪ੍ਰਧਾਨ ਨਹਿਰੂ-ਗਾਂਧੀ ਪਰਿਵਾਰ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਦੇ ਲੋਕ ਸਨ।
1947 ਤੋਂ ਕਾਂਗਰਸ ਪ੍ਰਧਾਨਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ
ਜਵਾਹਰ ਲਾਲ ਨਹਿਰੂ, ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ, ਰਾਜੀਵ ਗਾਂਧੀ, ਸੋਨੀਆ ਗਾਂਧੀ ਅਤੇ ਰਾਹੁਲ ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਸਮਾਂ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਨਹਿਰੂ-ਗਾਂਧੀ ਪਰਿਵਾਰ ਤੋਂ ਬਾਹਰਲੇ ਨੇਤਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਜੇ ਬੀ ਕ੍ਰਿਪਲਾਨੀ, ਬੀ ਪੱਟਾਭੀ ਸੀਤਾਰਮਈਆ, ਪੁਰਸ਼ੋਤਮ ਦਾਸ ਟੰਡਨ, ਜਵਾਹਰਲਾਲ ਨਹਿਰੂ ਯੂ ਐਨ ਢੇਬਰ, ਐਨ ਸੰਜੀਵਾ ਰੈਡੀ, ਕੇ ਕਾਮਰਾਜ, ਐਸ ਨਿਜਲਿੰਗੱਪਾ, ਜਗਜੀਵਨ ਰਾਮ, ਸ਼ੰਕਰ ਦਿਆਲ ਸ਼ਰਮਾ, ਡੀ.ਕੇ. ਬਰੂਆ, ਕੇਬੀ ਰੈੱਡੀ, ਪੀ.ਵੀ ਨਰਸਿਮਹਾ ਰਾਓ ਅਤੇ ਸੀਤਾਰਾਮ ਕੇਸਰੀ ਨੇ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ।
ਜੇ ਬੀ ਕ੍ਰਿਪਲਾਨੀ - 1947
ਜੇਬੀ ਕ੍ਰਿਪਲਾਨੀ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਚਾਰੀਆ ਕ੍ਰਿਪਲਾਨੀ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਭਾਰਤ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੇ ਚੁੰਗਲ ਤੋਂ ਆਜ਼ਾਦ ਹੋਇਆ ਤਾਂ ਕ੍ਰਿਪਲਾਨੀ ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਸਨ। ਉਹ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਲਈ ਕਈ ਅੰਦੋਲਨਾਂ ਵਿਚ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਰਹੇ।
ਪੱਟਾਭੀ ਸੀਤਾਰਮਈਆ (1948-49)
ਭੋਗਰਾਜੂ ਪੱਟਾਭੀ ਸੀਤਾਰਮਈਆ ਆਂਧਰਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਕਾਰਕੁਨ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਨੇਤਾ ਸੀ। ਉਹ ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਰਾਜਪਾਲ ਵੀ ਸਨ। ਤਤਕਾਲੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜਵਾਹਰ ਲਾਲ ਨਹਿਰੂ ਦੇ ਸਮਰਥਨ ਨਾਲ, ਸੀਤਾਰਮੱਈਆ ਨੇ 1948 ਵਿੱਚ ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਦੀ ਚੋਣ ਜਿੱਤੀ।
ਪੁਰਸ਼ੋਤਮ ਦਾਸ ਟੰਡਨ - 1950
ਪੁਰਸ਼ੋਤਮ ਦਾਸ ਟੰਡਨ ਨੇ ਕ੍ਰਿਪਲਾਨੀ ਦੇ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ 1950 ਵਿੱਚ ਕਾਂਗਰਸ ਪ੍ਰਧਾਨ ਦਾ ਅਹੁਦਾ ਜਿੱਤਿਆ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਬਾਅਦ 'ਚ ਨਹਿਰੂ ਨਾਲ ਮਤਭੇਦਾਂ ਕਾਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਅਹੁਦੇ ਤੋਂ ਅਸਤੀਫਾ ਦੇ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।
ਜਵਾਹਰ ਲਾਲ ਨਹਿਰੂ (1951-54)
ਨਹਿਰੂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਕਾਂਗਰਸ ਨੇ ਲਗਾਤਾਰ ਰਾਜ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਅਤੇ ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਜਿੱਤੀਆਂ। 1952 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਪਹਿਲੀਆਂ ਆਮ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ, ਪਾਰਟੀ ਨੇ 489 ਸੀਟਾਂ ਵਿੱਚੋਂ 364 ਸੀਟਾਂ ਜਿੱਤ ਕੇ ਭਾਰੀ ਬਹੁਮਤ ਹਾਸਲ ਕੀਤਾ।
ਯੂ ਐਨ ਢੇਬਰ (1955-59)
ਢੇਬਰ, ਜਿਸ ਨੇ 1948-54 ਤੱਕ ਸੌਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਵਜੋਂ ਸੇਵਾ ਨਿਭਾਈ, ਨਹਿਰੂ ਦੇ ਬਾਅਦ ਕਾਂਗਰਸ ਪ੍ਰਧਾਨ ਬਣੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕਾਰਜਕਾਲ ਚਾਰ ਸਾਲ ਦਾ ਸੀ।
ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ (1959, 1966-67, 1978-84)
ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਲਗਾਤਾਰ ਤਿੰਨ ਵਾਰ ਕਾਂਗਰਸ ਪ੍ਰਧਾਨ ਦਾ ਅਹੁਦਾ ਸੰਭਾਲਿਆ। 1960 ਵਿੱਚ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਥਾਂ ਨੀਲਮ ਸੰਜੀਵਾ ਰੈੱਡੀ ਨੇ ਲਈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਉਹ ਕਾਮਰਾਜ ਦੇ ਸਮਰਥਨ ਨਾਲ ਮੋਰਾਰਜੀ ਦੇਸਾਈ ਨੂੰ ਹਰਾ ਕੇ 1966 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਾਲ ਲਈ ਕਾਂਗਰਸ ਪ੍ਰਧਾਨ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵਾਪਸ ਆਈ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦੂਜੇ ਕਾਰਜਕਾਲ ਦੌਰਾਨ ਪਾਰਟੀ ਦੋ ਧੜਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡੀ ਗਈ। ਐਮਰਜੈਂਸੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ 1977 ਦੀਆਂ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਚੋਣਾਂ ਹਾਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸਨੇ ਪਾਰਟੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਦਾ ਅਹੁਦਾ ਸੰਭਾਲਿਆ ਅਤੇ 1985 ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਮੌਤ ਤੱਕ ਇਸ ਅਹੁਦੇ 'ਤੇ ਰਹੇ।
ਨੀਲਮ ਸੰਜੀਵਾ ਰੈੱਡੀ (1960-63)
ਕਾਂਗਰਸ ਪ੍ਰਧਾਨ ਵਜੋਂ ਇੰਦਰਾ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਕਾਰਜਕਾਲ ਖ਼ਤਮ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਰੈਡੀ ਨੇ ਤਿੰਨ ਵਾਰ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਵਾਗਡੋਰ ਸੰਭਾਲੀ।
ਕੇ ਕਾਮਰਾਜ (1964-67)
ਕੇ ਕਾਮਰਾਜ ਨੂੰ "ਕਿੰਗਮੇਕਰ" ਵਜੋਂ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਕਾਮਰਾਜ ਇੰਦਰਾ ਦੇ ਕਾਂਗਰਸ ਪ੍ਰਧਾਨ ਵਜੋਂ ਉਭਾਰ ਦਾ ਕਾਰਨ ਸੀ।
ਐੱਸ. ਨਿਜਲਿੰਗੱਪਾ (1968-69)
ਕਾਂਗਰਸ ਵਿੱਚ ਫੁੱਟ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਹ ਅਣਵੰਡੇ ਕਾਂਗਰਸ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਆਖਰੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਸਨ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਹ ਸਿੰਡੀਕੇਟ ਆਗੂਆਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਏ।
ਜਗਜੀਵਨ ਰਾਮ (1970-71)
ਜਗਜੀਵਨ ਰਾਮ ਇੱਕ ਸਾਲ ਕਾਂਗਰਸ ਪ੍ਰਧਾਨ ਦਾ ਅਹੁਦਾ ਸੰਭਾਲਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ 1977 ਵਿਚ ਕਾਂਗਰਸ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਏ। ਉਹ 1971 ਦੀ ਭਾਰਤ-ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਜੰਗ ਦੌਰਾਨ ਭਾਰਤ ਦੇ ਰੱਖਿਆ ਮੰਤਰੀ ਸਨ
ਸ਼ੰਕਰ ਦਿਆਲ ਸ਼ਰਮਾ (1972-74)
ਸ਼ੰਕਰ ਦਿਆਲ 1972 ਵਿੱਚ ਕਲਕੱਤਾ (ਕੋਲਕਾਤਾ) ਵਿੱਚ ਏ.ਆਈ.ਸੀ.ਸੀ. ਦੇ ਸੈਸ਼ਨ ਦੌਰਾਨ ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਚੁਣੇ ਗਏ ਸਨ। ਉਸਨੇ 1992 ਤੋਂ 1997 ਤੱਕ ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਵਜੋਂ ਵੀ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ।
ਦੇਵਕਾਂਤ ਬਰੂਆ (1975-77)
ਬਰੂਆ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਐਮਰਜੈਂਸੀ ਦੌਰਾਨ ਕਾਂਗਰਸ ਪ੍ਰਧਾਨ ਰਹੇ। ਉਹ ਅਸਾਮ ਤੋਂ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਵਾਗਡੋਰ ਸੰਭਾਲਣ ਵਾਲੇ ਪਹਿਲੇ ਅਤੇ ਇਕਲੌਤੇ ਨੇਤਾ ਸਨ।
ਰਾਜੀਵ ਗਾਂਧੀ (1985-91)
ਮਾਂ ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਦੀ ਹੱਤਿਆ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਰਾਜੀਵ ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਵਾਗਡੋਰ ਸੰਭਾਲੀ ਅਤੇ 1991 ਵਿੱਚ ਉਸਦੀ ਹੱਤਿਆ ਤੱਕ ਇਸ ਅਹੁਦੇ 'ਤੇ ਰਹੇ। ਉਸਨੇ 1984 ਦੀਆਂ ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾਰਟੀ ਨੂੰ ਇਤਿਹਾਸਕ ਫਤਵਾ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਛੇਵੇਂ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਵੀ ਬਣੇ।
ਪੀਵੀ ਨਰਸਿਮਹਾ ਰਾਓ (1992-96)
1991 ਵਿੱਚ ਰਾਜਨੀਤੀ ਤੋਂ ਸੰਨਿਆਸ ਲੈਣ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਰਾਓ ਨੇ ਰਾਜੀਵ ਦੀ ਹੱਤਿਆ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵਾਪਸੀ ਕੀਤੀ। ਉਹ ਗ਼ੈਰ-ਹਿੰਦੀ ਭਾਸ਼ੀ ਖੇਤਰ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਵੀ ਸਨ।
ਸੀਤਾਰਾਮ ਕੇਸਰੀ (1996-98)
1996 ਵਿੱਚ ਨਰਸਿਮਹਾ ਰਾਓ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸੀਤਾਰਾਮ ਕੇਸਰੀ ਕਾਂਗਰਸ ਪ੍ਰਧਾਨ ਬਣੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨਗੀ ਦੌਰਾਨ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਕਈ ਸੀਨੀਅਰ ਆਗੂ ਪਾਰਟੀ ਛੱਡ ਗਏ ਸਨ।
ਸੋਨੀਆ ਗਾਂਧੀ (1998-2017 ਅਤੇ 2019-ਮੌਜੂਦਾ)
ਸੋਨੀਆ ਗਾਂਧੀ ਨੇ 1998 'ਚ ਕਾਂਗਰਸ ਪ੍ਰਧਾਨ ਦਾ ਅਹੁਦਾ ਸੰਭਾਲਿਆ ਅਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਇਸ ਅਹੁਦੇ 'ਤੇ ਰਹੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨਗੀ ਖਤਮ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਰਾਹੁਲ ਗਾਂਧੀ ਨੂੰ 2017 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਧਾਨ ਦੇ ਅਹੁਦੇ ਲਈ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਫਿਲਹਾਲ ਸੋਨੀਆ ਗਾਂਧੀ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਅੰਤਰਿਮ ਪ੍ਰਧਾਨ ਦਾ ਅਹੁਦਾ ਸੰਭਾਲ ਰਹੀ ਹੈ।
ਰਾਹੁਲ ਗਾਂਧੀ (2017-2019)
11 ਦਸੰਬਰ 2017 ਨੂੰ ਰਾਹੁਲ ਗਾਂਧੀ ਨੂੰ ਸਰਬਸੰਮਤੀ ਨਾਲ ਪਾਰਟੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ। ਉਸਨੇ ਕਰਨਾਟਕ, ਰਾਜਸਥਾਨ, ਛੱਤੀਸਗੜ੍ਹ ਅਤੇ ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ 2018 ਦੀਆਂ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ, 2019 ਦੀਆਂ ਆਮ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਕਾਂਗਰਸ ਨੂੰ ਸ਼ਰਮਨਾਕ ਹਾਰ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ ਅਤੇ "ਨੈਤਿਕ" ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਲੈਂਦੇ ਹੋਏ ਪ੍ਰਧਾਨ ਦੇ ਅਹੁਦੇ ਤੋਂ ਅਸਤੀਫਾ ਦੇ ਦਿੱਤਾ।
ਟਾਪ ਹੈਡਲਾਈਨ
ਟ੍ਰੈਂਡਿੰਗ ਟੌਪਿਕ
