PM Modi ਨੇ ਕੀਤਾ ਕੁਸ਼ੀਨਗਰ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਏਅਰਪੋਰਟ ਦਾ ਉਦਘਾਟਨ, ਜਾਣੋ ਕਿਉਂ ਮਸ਼ਹੂਰ ਕੁਸ਼ੀਨਗਰ, ਕੀ ਹੈ ਇਸ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ?

ਕੁਸ਼ੀਨਗਰ 2906 ਵਰਗ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਇਹ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਰਾਜਮਾਰਗ 24 ਤੇ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਗੋਰਖਪੁਰ ਤੋਂ ਇਸ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੀ ਦੂਰੀ ਲਗਪਗ 51 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਹੈ।

History of Kushinagar: ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ ਨੇ ਅੱਜ ਕੁਸ਼ੀਨਗਰ ਕੌਮਾਂਤਰੀ ਹਵਾਈ ਅੱਡੇ ਦਾ ਉਦਘਾਟਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਹ ਹਵਾਈ ਅੱਡਾ 260 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦੀ ਲਾਗਤ ਨਾਲ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਬਿਹਾਰ ਦੇ ਨਾਲ ਲੱਗਦੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਦੇ ਯਾਤਰੀਆਂ ਨੂੰ ਲਾਭ ਹੋਵੇਗਾ। ਇਸ ਮੌਕੇ ਅਸੀਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਕੁਸ਼ੀਨਗਰ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਦੱਸਦੇ ਹਾਂ।

ਕੁਸ਼ੀਨਗਰ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ

ਬੁੱਧ ਦੇ ਜਨਮ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕੁਸ਼ੀਨਗਰ ਨੂੰ ਕੁਸਾਵਤੀ ਤੇ ਬੁੱਧ ਦੇ ਜਨਮ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕੁਸ਼ੀਨਾਰਾ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਇਹ 6ਵੀਂ ਸਦੀ ਈਸਾ ਪੂਰਵ ਵਿੱਚ ਸੋਲਾਂ ਮਹਾਜਨਪਦਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ। ਕੁਸ਼ੀਨਗਰ ਮੌਰੀਆ, ਸੁੰਗਾ, ਕੁਸ਼ਨ, ਗੁਪਤਾ, ਹਰਸ਼ਾ ਤੇ ਪਾਲ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਦੇ ਸਾਮਰਾਜ ਦਾ ਅਨਿੱਖੜਵਾਂ ਅੰਗ ਸੀ।

ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਕੁਸ਼ੀਨਗਰ ਕੋਸਲ ਰਾਜ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਸੀ। ਇਸਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਭਗਵਾਨ ਰਾਮ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਕੁਸ਼ ਨੇ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਜਦੋਂਕਿ ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਅਨੁਸਾਰ ਇਸ ਦਾ ਨਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਕੁਸ਼ਾਵਤੀ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਕੁਸ਼ਾਵਤੀ ਦਾ ਨਾਮ ਇੱਥੇ ਮਿਲਣ ਵਾਲੇ ਕੁਸ਼ ਘਾਹ ਦੇ ਕਾਰਨ ਰੱਖਿਆ ਸੀ।

ਕੁਸ਼ੀਨਗਰ ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਦਾ ਮੁੱਖ ਸਥਾਨ ਹੈ। ਇਹ ਉਹ ਥਾਂ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਭਗਵਾਨ ਬੁੱਧ ਨੇ ਨਿਰਵਾਣ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਇੱਥੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਸਟੂਪ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਮਰਾਟ ਅਸ਼ੋਕ ਨੇ ਬਣਾਇਆ ਸੀ। ਕੁਸ਼ੀਨਗਰ ਵਿੱਚ ਗੌਤਮ ਬੁੱਧ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਮੰਦਰ ਹਨ।

19ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਮੌਸਮ ਵਿਗਿਆਨੀ ਅਲੈਗਜ਼ੈਂਡਰ ਕਨਿੰਘਮ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਪੁਰਾਤੱਤਵ ਖੁਦਾਈਆਂ ਵਿੱਚ ਭਗਵਾਨ ਬੁੱਧ ਦੀ 6.10 ਮੀਟਰ ਉੱਚੀ ਮੂਰਤੀ ਮਿਲੀ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, 1905 ਤੋਂ 1907 ਤੱਕ ਪੁਰਾਤੱਤਵ ਅਭਿਆਨ ਜਾਰੀ ਰਹੇ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਹੋਰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਵਸਤੂਆਂ ਮਿਲੀਆਂ। ਸਾਲ 1903 ਵਿੱਚ, ਬਰਮਾ ਦੇ ਭਿਕਸ਼ੂ ਤੇ ਚੰਦਰ ਸਵਾਮੀ ਭਾਰਤ ਆਏ ਅਤੇ ਮਹਾਂਪਰਿਨਿਰਵਾਣ ਮੰਦਰ ਨੂੰ ਇੱਕ ਜੀਵਤ ਮੰਦਰ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਦਿੱਤਾ।

ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਕੁਸ਼ੀਨਗਰ ਦੇਵਰੀਆ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦਾ ਇੱਕ ਹਿੱਸਾ ਰਿਹਾ। 13 ਮਈ 1994 ਨੂੰ ਇਸ ਨੂੰ ਕੁਸ਼ੀਨਗਰ ਦਾ ਵੱਖਰਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ।

ਭੂਗੋਲਿਕ ਸਥਿਤੀ

ਕੁਸ਼ੀਨਗਰ 2906 ਵਰਗ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਇਹ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਰਾਜਮਾਰਗ 24 ਤੇ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਗੋਰਖਪੁਰ ਤੋਂ ਇਸ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੀ ਦੂਰੀ ਲਗਪਗ 51 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਹੈ। ਬਿਹਾਰ ਰਾਜ ਕੁਸ਼ੀਨਗਰ ਤੋਂ 20 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਪੂਰਬ ਵੱਲ ਹੈ। ਇਸ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੀ ਆਬਾਦੀ ਲਗਭਗ 3,564,544 ਹੈ। ਮਰਦਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ 1,818,055 ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ 1,746,489 ਹੈ। ਕੁਸ਼ੀਨਗਰ ਦੇ ਅਧੀਨ 6 ਤਹਿਸੀਲ, 19 ਪੁਲਿਸ ਸਟੇਸ਼ਨ ਅਤੇ 1620 ਪਿੰਡ ਹਨ। ਇੱਥੇ ਹਿੰਦੀ ਅਤੇ ਭੋਜਪੁਰੀ ਬੋਲੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਕੁਸ਼ੀਨਗਰ ਦੀ ਸਾਖਰਤਾ ਦਰ 2011 ਦੀ ਜਨਗਣਨਾ ਅਨੁਸਾਰ 78.4 ਹੈ।

ਸੈਲਾਨੀ ਸਥਾਨ

ਮਹਾਨਿਰਵਾਣ ਮੰਦਰ: ਮਹਾਨਿਰਵਾਣ ਮੰਦਰ ਕੁਸ਼ੀਨਗਰ ਦੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸੈਰ -ਸਪਾਟਾ ਸਥਾਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ। ਇੱਥੇ 6.10 ਮੀਟਰ ਉੱਚੀ ਬੁੱਧ ਦੀ ਮੂਰਤੀ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਇਹ ਮੂਰਤੀ ਸਾਲ 1876 ਵਿੱਚ ਖੁਦਾਈ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਮਿਲੀ ਸੀ। ਇਹ ਮੂਰਤੀ ਚੁਨਾਰ ਦੇ ਰੇਤਲੇ ਪੱਥਰ ਨੂੰ ਕੱਟ ਕੇ ਬਣਾਈ ਗਈ ਸੀ। ਰਿਕਾਰਡ ਦਿਖਾਉਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇਹ ਮੂਰਤੀ ਪੰਜਵੀਂ ਸਦੀ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਹੈ।

ਨਿਰਵਾਣ ਸਤੂਪ: ਇਸ ਸਤੂਪ ਦੀ ਖੋਜ ਸਾਲ 1876 ਵਿੱਚ ਹੋਈ ਸੀ। ਇਸ ਦੀ ਉਚਾਈ 2.74 ਮੀਟਰ ਹੈ। ਖੁਦਾਈ ਦੌਰਾਨ ਇੱਕ ਤਾਂਬੇ ਦੀ ਕਿਸ਼ਤੀ ਮਿਲੀ ਸੀ। ਇਸ ਉੱਤੇ ਲਿਖੇ ਸ਼ਿਲਾਲੇਖ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਬੁੱਧ ਦੀ ਚਿਖਾ ਦੀਆਂ ਅਸਥੀਆਂ ਇਸ ਵਿੱਚ ਰੱਖੀਆਂ ਗਈਆਂ ਸਨ।

ਮਾਥਾਕੁੰਵਰ ਮੰਦਰ: ਇਹ ਮੰਦਰ ਨਿਰਵਾਣ ਸਤੂਪ ਤੋਂ 400 ਗਜ਼ ਦੀ ਦੂਰੀ 'ਤੇ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਇਸ ਮੰਦਰ ਵਿੱਚ ਸਥਾਪਿਤ ਮੂਰਤੀ 10-11 ਵੀਂ ਸਦੀ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ  ਹੈ।ਖੁਦਾਈ ਦੌਰਾਨ ਇੱਕ ਮੱਠ ਦੇ ਅਵਸ਼ੇਸ਼ ਵੀ ਮਿਲੇ ਹਨ।

ਰਾਮਭਰ ਸਤੂਪ: 15 ਮੀਟਰ ਉੱਚਾ ਰਾਮਭਰ ਸਤੂਪ ਮਹਾਂਪਰਿਨਿਰਵਾਣ ਮੰਦਰ ਤੋਂ ਲਗਭਗ 1.5 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੀ ਦੂਰੀ 'ਤੇ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮਹਾਤਮਾ ਬੁੱਧ ਨੂੰ ਇੱਥੇ ਦਫਨਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ।