ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ 'ਚ 40 ਸਾਲ ਵਹੀਆਂ ਲਹੂ ਦੀਆਂ ਨਦੀਆਂ, ਰੂਸੀ ਹਮਲੇ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਤਾਲਿਬਾਨ ਦੀ ਵਾਪਸੀ ਤਕ, ਇੰਝ ਬਦਲੇ ਹਾਲਾਤ

ਪਿਛਲੇ 40 ਸਾਲਾਂ 'ਚ ਅਫ਼ਗਾਨਿਸਤਾਨ ਨੇ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਤਾਕਤਾਂ ਦੀ ਆਮਦ, ਇਸਲਾਮਿਕ ਕੱਟੜਪੰਥੀ ਸਮੂਹ ਤਾਲਿਬਾਨ ਦਾ ਉਭਾਰ ਤੇ ਫਿਰ ਲੋਕਤੰਤਰ ਦੀਆਂ ਉਮੀਦਾਂ ਵਧਦੀਆਂ-ਘਟਦੀਆਂ ਵੇਖੀਆਂ ਹਨ ਪਰ ਅੱਜ ਵੀ ਆਮ ਅਫਗਾਨ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਦੀ ਦੁਰਦਸ਼ਾ ਖਤਮ ਨਹੀਂ ਹੋਈ ਹੈ।

afghanistan_s

ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ: ਪਿਛਲੇ 40 ਸਾਲਾਂ 'ਚ ਅਫ਼ਗਾਨਿਸਤਾਨ ਨੇ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਤਾਕਤਾਂ ਦੀ ਆਮਦ, ਇਸਲਾਮਿਕ ਕੱਟੜਪੰਥੀ ਸਮੂਹ ਤਾਲਿਬਾਨ ਦਾ ਉਭਾਰ ਤੇ ਫਿਰ ਲੋਕਤੰਤਰ ਦੀਆਂ ਉਮੀਦਾਂ ਵਧਦੀਆਂ ਤੇ ਘਟਦੀਆਂ ਵੇਖੀਆਂ ਹਨ, ਪਰ ਅੱਜ ਵੀ ਆਮ ਅਫਗਾਨ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਦੀ ਦੁਰਦਸ਼ਾ ਖਤਮ ਨਹੀਂ ਹੋਈ ਹੈ। ਦੇਸ਼ ਇਕ ਵਾਰ ਫਿਰ ਅਰਾਜਕਤਾ, ਘਰੇਲੂ ਯੁੱਧ ਤੇ ਇਸਲਾਮਿਕ ਕੱਟੜਪੰਥੀਆਂ ਦੇ ਦਬਦਬੇ ਦੇ ਖਤਰੇ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਦੇ ਸੋਵੀਅਤ ਕਬਜ਼ੇ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਤਾਲਿਬਾਨ ਦੀ ਸੱਤਾ ਵਿੱਚ ਵਾਪਸੀ ਤੱਕ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦਾ ਪੂਰਾ ਕ੍ਰਮ ਜਾਣੋ ...

 

1979-89 : ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ ਦਾ ਹਮਲਾ
ਤਤਕਾਲੀ ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ ਨੇ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪੱਖੀ ਸਰਕਾਰ ਸਥਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਦਸੰਬਰ 1979 ਵਿੱਚ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਇਸ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਅਫਗਾਨ ਮੁਜਾਹਿਦੀਨ ਨੇ ਕੀਤਾ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅਮਰੀਕਾ ਸਮੇਤ ਪੱਛਮੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਸੀ। ਇਹ ਮੁਜਾਹਿਦੀਨ 10 ਸਾਲ ਸੋਵੀਅਤ ਫੌਜ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਲੜਦੇ ਰਹੇ। ਫਰਵਰੀ 1989 ਵਿੱਚ ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ ਨੂੰ ਫ਼ੌਜ ਵਾਪਸ ਬੁਲਾਉਣੀ ਪਈ।


1992-96: ਘਰੇਲੂ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ 1 ਲੱਖ ਮਾਰੇ ਗਏ
ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਘਰੇਲੂ ਯੁੱਧ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਦੇ 2 ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਲੱਖ ਤੋਂ ਵੱਧ ਲੋਕ ਮਾਰੇ ਗਏ। ਤਾਲਿਬਾਨ ਲਹਿਰ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਗਈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦਾ ਪੂਰਾ ਸਮਰਥਨ ਮਿਲਿਆ।


1996-2001: ਤਾਲਿਬਾਨ ਸ਼ਾਸਨ
ਤਾਲਿਬਾਨ ਇੱਕ ਕੱਟੜਪੰਥੀ ਇਸਲਾਮਿਕ ਸ਼ਾਸਨ ਮੁੱਲਾ ਅਹਿਮਦ ਉਮਰ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ ਸੱਤਾ ਵਿੱਚ ਆਇਆ। ਮੁੱਲਾ ਉਮਰ ਅਲ-ਕਾਇਦਾ ਦਾ ਕਰੀਬੀ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਅਲ-ਕਾਇਦਾ ਦੇ ਨੇਤਾ ਓਸਾਮਾ ਬਿਨ ਲਾਦੇਨ ਨੂੰ ਪਨਾਹ ਦਿੱਤੀ ਸੀ। ਕੁੜੀਆਂ ਤੇ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਤੇ ਕੰਮ 'ਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਲਗਾਈ ਗਈ। ਉਹ ਮਰਦਾਂ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਘਰ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦੀਆਂ ਸਨ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਚਿਹਰਾ ਢੱਕਣਾ ਪੈਂਦਾ ਸੀ।


2001 : ਪੱਛਮੀ ਹਮਲਾ
11 ਸਤੰਬਰ, 2001 ਨੂੰ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਅਲਕਾਇਦਾ ਦੇ ਭਿਆਨਕ ਅੱਤਵਾਦੀ ਹਮਲੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪੱਛਮੀ ਫੌਜਾਂ ਨੇ ਤਾਲਿਬਾਨ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ। ਤਾਲਿਬਾਨ ਦੇ ਭੱਜਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹਾਮਿਦ ਕਰਜ਼ਈ ਨੂੰ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਦਾ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ। ਅਮਰੀਕਾ ਸਮੇਤ ਪੱਛਮੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ 1 ਲੱਖ 30 ਹਜ਼ਾਰ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸੈਨਿਕ ਤਾਲਿਬਾਨ ਵਿਰੁੱਧ ਤਾਇਨਾਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ।


2004-2014 : ਕਰਜ਼ਈ ਦਾ ਸ਼ਾਸਨ
ਹਾਮਿਦ ਕਰਜ਼ਈ ਨੇ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਚੋਣ ਜਿੱਤੀ। ਕਰਜ਼ਈ ਨੇ 2009 ਵਿੱਚ ਮੁੜ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਚੋਣ ਜਿੱਤੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਧਾਂਦਲੀ, ਘੱਟ ਵੋਟਿੰਗ ਤੇ ਤਾਲਿਬਾਨ ਦੀ ਹਿੰਸਾ ਕਾਰਨ ਚੋਣਾਂ ਦੀ ਨਿਰਪੱਖਤਾ ਤੇ ਪਾਰਦਰਸ਼ਤਾ ਬਾਰੇ ਸਵਾਲ ਖੜ੍ਹੇ ਹੋਏ ਹਨ।


2014-2016 : ਯੂਐਸ ਫੌਜਾਂ ਦੀ ਵਾਪਸੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ
ਨਾਟੋ ਗੱਠਜੋੜ ਨੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਅਫ਼ਗਾਨ ਫ਼ੌਜ ਤੇ ਪੁਲਿਸ ਨੂੰ ਸੌਂਪੀ। ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਦੇ ਨਵੇਂ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਅਸ਼ਰਫ ਗਨੀ ਨੇ ਅਮਰੀਕਾ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਾਲੇ ਨਾਟੋ ਗੱਠਜੋੜ ਨਾਲ ਇੱਕ ਸਮਝੌਤੇ 'ਤੇ ਹਸਤਾਖਰ ਕੀਤੇ। ਅਮਰੀਕੀ ਫੌਜਾਂ ਦੀ ਵਾਪਸੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, 2016 ਵਿੱਚ ਓਬਾਮਾ ਨੇ ਫ਼ੌਜਾਂ ਦੀ ਵਾਪਸੀ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਹੌਲੀ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।


2017 ਅਮਰੀਕੀ ਫੌਜਾਂ ਦੀ ਮੁੜ ਤਾਇਨਾਤੀ
ਡੋਨਾਲਡ ਟਰੰਪ, ਜੋ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਬਣੇ, ਨੇ ਫੌਜਾਂ ਦੀ ਵਾਪਸੀ ਦੀ ਪੁਰਾਣੀ ਸਮਾਂ ਸੀਮਾ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਦੁਬਾਰਾ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸਿਪਾਹੀ ਕਾਬੁਲ ਪਰਤ ਆਏ। ਅਫਗਾਨ ਬਲਾਂ 'ਤੇ ਹਮਲਿਆਂ ਦੌਰਾਨ ਅਮਰੀਕਾ ਨੇ ਹਵਾਈ ਹਮਲੇ ਤੇਜ਼ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ਹਨ।


2020 : ਯੂਐਸ-ਤਾਲਿਬਾਨ ਸਮਝੌਤਾ
ਅਮਰੀਕਾ ਤੇ ਤਾਲਿਬਾਨ ਵਿਚਾਲੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸਮਝੌਤੇ 'ਤੇ ਹਸਤਾਖਰ ਹੋਏ ਸਨ, ਜਿਸ ਬਾਰੇ ਕਈ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਗੱਲਬਾਤ ਚੱਲ ਰਹੀ ਸੀ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਤੋਂ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਫੌਜਾਂ ਦੀ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਾਪਸੀ ਦਾ ਰਾਹ ਪੱਧਰਾ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ।


2021 : ਅਮਰੀਕਾ ਪਰਤਿਆ, ਤਾਲਿਬਾਨ ਦਾ ਕਬਜ਼ਾ
ਅਮਰੀਕੀ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਜੋਅ ਬਿਡੇਨ ਨੇ 11 ਸਤੰਬਰ ਤੱਕ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਾਪਸੀ ਦੀ ਸਮਾਂ ਸੀਮਾ ਤੈਅ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਤਾਲਿਬਾਨ ਦੇ ਹਮਲੇ ਤੇਜ਼ ਹੋ ਗਏ, ਕਿਉਂਕਿ ਨਾਟੋ ਫੌਜਾਂ ਨੇ ਮਈ 'ਚ ਵਾਪਸ ਜਾਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ। ਤਾਲਿਬਾਨ ਨੇ ਅਗਸਤ ਵਿੱਚ ਹੀ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਉੱਤੇ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। 10 ਦਿਨਾਂ 'ਚ ਉਸ ਨੇ ਪੂਰੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਵੱਡੇ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਦਾ ਕੰਟਰੋਲ ਲੈ ਲਿਆ। ਤਾਲਿਬਾਨ 15 ਅਗਸਤ ਨੂੰ ਕਾਬੁਲ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋਇਆ ਸੀ।